ممکن است با شنیدن نام کاخ خورشید کلات، ذهنتان به سمت بناهای طلایی و پرزرقوبرق برود؛ اما وقتی به کلات میرسید، متوجه میشوید این کاخ داستانی کاملاً متفاوت دارد. اینجا خبری از تجملات افراطی نیست و آنچه توجه را جلب میکند، معماری خاص و طراحی حسابشدهای است که با وجود نیمهتمامبودن بنا، هویت روشنی از دوره افشاریه ارائه میدهد.
با ورود به مجموعه، هشتی وسیع و خوشنقشی پیش رویتان باز میشود؛ فضایی که انگار برای لحظهای شما را از دنیای بیرون جدا میکند و به دل تاریخ میبرد. تالار اصلی با سقفهای طلاکاریشدهاش، زیر نور طبیعی که از پنجرهها میتابد، همچون آینهای از شکوه گذشته میدرخشد. اتاقها یکی پس از دیگری با نقاشیهای دیواری، گچبریهای لطیف و رنگهایی که هنوز پس از سالها زندهاند، شما را به مکث و تماشا دعوت میکنند. در میانه بنا، برج استوانهای باشکوهی سر برآورده که حضورش نهتنها هویت کاخ را تعریف میکند، بلکه چشماندازی کمنظیر به باغ سرسبز اطراف میبخشد. باغی که با درختان کهنسال و سایهسارهای خنکش، سکوتی دلپذیر و حس آرامشی عمیق را در دل بازدیدکننده مینشاند. در اینجا هر گوشه، داستانی برای گفتن دارد؛ داستانی از هنر، طبیعت و گذر زمان که بهزیبایی در هم تنیده شدهاند. اگر علاقهمندید بیشتر درباره تاریخچه، معماری و جزئیات کاخ خورشید بدانید، با ما تا آخر این مقاله از اتاقک همراه باشید.
کاخ خورشید کلات در یک نگاه
|
عنوان |
توضیحات مختصر و کاربردی |
|
موقعیت مکانی |
استان خراسان رضوی، شهر کلات نادری، خیابان امام خمینی، کمی بعد از کلانتری مرکزی، روبهروی کوچه امام خمینی ۳۸ |
|
تاریخچه |
ساخت کاخ از سال ۱۱۵۱ قمری آغاز شد و تا حدود ۱۱۶۰ ادامه یافت اما با مرگ نادرشاه ناتمام ماند. هدف ساخت بنا احتمالاً نگهداری گنجینه، زندان یا آرامگاه بوده است. در دوره قاجار نیز تغییراتی در بنا ایجاد شد. |
|
بهترین زمان بازدید |
بهار و اوایل پاییز بهدلیل آبوهوای معتدل و سرسبزی باغ بهترین زمان بازدید است. |
|
مسیر دسترسی |
مسیر از مشهد آغاز میشود؛ ورود به اتوبان چراغچی، ادامه مسیر به سمت کلات نادری، ورود به بلوار امام رضا (ع)، رسیدن به خیابان امام خمینی. کاخ بعد از کلانتری مرکزی و روبهروی کوچه ۳۸ قرار دارد. فاصله تا مشهد: حدود ۱۵۰ کیلومتر (۲.۵ ساعت). فاصله تا تهران: حدود ۱۰۵۰ کیلومتر (۱۲–۱۳ ساعت). فاصله تا گرگان: حدود ۷۰۰ کیلومتر (۹–۱۰ ساعت). |
|
معماری |
بنا بر پایه سازهای قدیمی ساخته شده و ترکیبی از معماری ایرانی و هندی است. مصالح: آجر و سنگ آهکی. تزیینات: نقش میوههای گرمسیری و پرندگان (کار هنرمندان هندی). بنا روی سکوی ۱.۵ متری با ۵ پله |
|
بخشها |
تالار هشتضلعی، برج استوانهای با ۶۶ نیمستون، سردابه، ۱۲ اتاق تزیینشده، باغ سنتی، موزه مردمشناسی (در زیرزمین). |
|
جاهای دیدنی نزدیک |
کتیبه نادری (۴ کیلومتر) و بند نادری (۴٫۴ کیلومتر) مهمترین آثار نزدیک کاخ هستند. |
|
امکانات |
فضای سبز، نیمکت و صندلی برای استراحت، سرویس بهداشتی، پارکینگ، غرفه صنایعدستی و سوغاتی. |
|
اقامت |
اقامتگاههای بومگردی، مهمانپذیرهای محلی و هتلهای نزدیک کاخ |
کاخ خورشید کلات کجاست
کاخ خورشید در استان خراسان رضوی و در شهر کلات قرار دارد. دقیقتر اگر بخواهیم بگوییم این کاخ در خیابان امام خمینی، کمی بعد از کلانتری مرکزی و روبهروی کوچه امام خمینی ۳۸ واقع شده است. پیدا کردن کاخ خورشید چندان سخت نیست چرا که این کاخ درست در مرکز شهر کلات نادری قرار گرفته و معمولاً اولین بنایی است که توجه را جلب میکند. کلات شهری دیدنی با تاریخی پر فراز و نشیب است که در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال مشهد و در دامنه کوههای هزارمسجد قرار دارد و از گذشته بهخاطر موقعیت طبیعی و نفوذناپذیر بودنش شناخته میشد. همین ویژگی باعث شده بود در دورههای مختلف اهمیت نظامی و سیاسی پیدا کند. نادرشاه نیز زمانی که به این منطقه رسید، متوجه ارزش و اهمیت آن شد و تصمیم گرفت نشانی از دوره حکومتش را در همینجا بنا کند.
به همین دلیل، کاخ خورشید یا عمارت خورشید شکل گرفت؛ بنایی که ساخت آن در اوایل سلطنت نادرشاه آغاز شد و امروز یکی از خاصترین یادگارهای دوره افشاریه بهشمار میآید. این عمارت در سال ۱۳۱۸ بهعنوان اثر ملی ثبت شد و با وجود آسیبهایی که در طول زمان دیده، همچنان مانند سندی زنده از دوران نادرشاه باقی مانده است. امروز هم معماری متفاوت و تاریخ پر فراز و نشیب این بنا باعث شده هر کسی که به کلات میرسد، بازدید از کاخ خورشید را در برنامهاش قرار بدهد.
بهترین زمان بازدید از کاخ خورشید کلات
اگر بخواهید بازدید راحت و دلپذیری از کاخ خورشید داشته باشید، فصل بهار و اوایل پاییز انتخابهای ایدهآلی محسوب میشوند. در این زمانها هوا نه خیلی گرم است و نه سرد و شما میتوانید بدون خستگی، هم فضای سرسبز کاخ را بگردید و هم از طبیعت اطراف لذت ببرید. البته فراموش نکنید که در ایام نوروز و روزهای پرطرفدار تابستان، معمولاً جمعیت بیشتری به کلات سفر میکنند و ممکن است با شلوغی روبهرو شوید.
ساعت کاری این مجموعه بهطور معمول از ۷:۳۰ صبح تا ۸ شب است و امکان بازدید همهروزه نیز فراهم است. اما این بنای تاریخی در برخی تعطیلات رسمی مذهبی ازجمله تاسوعا و عاشورا، ۲۱ رمضان؛ شب شهادت امام علی (ع)، ۲۸ صفر؛ رحلت پیامبر (ص)، ۲۵ شوال؛ شهادت امام جعفر صادق (ع) و ۱۴خرداد؛ رحلت امام خمینی (ره) تعطیل است.
در نتیجه، اگر قصد بازدید دارید، بهتر است برنامهریزیتان را طوری انجام دهید که با این روزها تداخل پیدا نکند تا با خیال راحت بتوانید این اثر ارزشمند دوره افشاریه را از نزدیک ببینید.
مسیر دسترسی به کاخ خورشید کلات
اگر از مشهد قصد رفتن به سمت کاخ خورشید کلات را دارید، مسیر چندان پیچیده نیست. کافی است وارد اتوبان چراغچی شوید و مسیر را به سمت کلات نادری ادامه دهید. پس از رسیدن به ورودی شهر، وارد بلوار امام رضا (ع) شوید. با چند دقیقه رانندگی در این بلوار، به خیابان امام خمینی میرسید؛ خیابانی که عمارت خورشید درست در حاشیه آن قرار دارد. کاخ بعد از کلانتری مرکزی کلات دیده میشود و روبهروی کوچه ۳۸ قرار گرفته است. درواقع هر مسافری که وارد بافت اصلی شهر شود، خیلی زود متوجه این بنای شاخص و متفاوت خواهد شد.
فاصله کاخ خورشید تا مشهد
فاصله کاخ خورشید کلات از مشهد زیاد نیست. برای رسیدن به این بنا حدود ۱۵۰ کیلومتر مسیر پیش رو دارید که معمولاً دو ساعت و نیم زمان میبرد. بخشهایی از مسیر بهخاطر پیچوخمهای کوهستانیاش جذابیت خاصی دارد و همین باعث میشود مسیر خستهکننده نباشد.
فاصله کاخ خورشید تا تهران
اگر از تهران راهی کلات شوید، باید برای سفری طولانیتر آماده باشید. بین تهران و کاخ خورشید حدود ۱۰۵۰ کیلومتر فاصله وجود دارد که طی کردن آن معمولاً ۱۲ تا ۱۳ ساعت زمان میبرد. البته اگر اهل سفرهای جادهای باشید، مسیر شمالشرق ایران جذابیتهای خاص خودش را دارد و میتواند بخشی از لذت سفر باشد.
فاصله کاخ خورشید تا گرگان
اگر از سمت گرگان بهسمت کاخ خورشید حرکت کنید، مسیری نسبتاً طولانی در پیش دارید. فاصله گرگان تا این بنا حدود ۷۰۰ کیلومتر است که پیمودن این مسافت معمولاً ۹ تا ۱۰ ساعت زمان میبرد.
تاریخچه کاخ خورشید کلات
کاخ خورشید روایتی طولانی و پررمزوراز دارد؛ روایتی که از دل جنگها و پیروزیهای نادرشاه افشار بیرون آمده است. زمانی که نادرشاه از لشکرکشی هندوستان بازگشت، همراه خود حجم بزرگی از جواهرات و غنایم آورد؛ ثروتی که نگهداری آن در هر مکانی امکانپذیر نبود. به همین دلیل تصمیم گرفت در منطقهای امن و استراتژیک مانند کلات، عمارتی مقاوم و غیرقابل نفوذ بنا کند. ساخت این مجموعه حدود سال ۱۱۵۱ هجری قمری آغاز شد و تا پایان عمر نادرشاه، یعنی حدود سال ۱۱۶۰، ادامه یافت. با این حال، این پروژه هرگز به پایان نرسید. مرگ ناگهانی نادر باعث شد ساخت کاخ ناتمام باقی بماند؛ موضوعی که هنوز هم به این بنا حالوهوایی متفاوت و رازآلود میدهد.
درباره کاربری اصلی کاخ خورشید روایتهای مختلفی وجود دارد. برخی پژوهشگران معتقدند این عمارت برای نگهداری گنجینه نادر ساخته شده بود. گروهی دیگر آن را زندان میدانند. برخی دیگر نیز معتقد بودند این بنا بهعنوان آرامگاه نادرشاه در نظر گرفته شده بود. هیچکدام از این دیدگاهها بهطور قطعی تأیید یا رد نشده و همین ابهام، تاریخچه کاخ خورشید را جذابتر کرده است. منطقه کلات نیز خود پیشینهای طولانی در تاریخ ایران دارد. نام آن در شاهنامه فردوسی آمده و بهعنوان پناهگاه شخصیتهایی مانند فرود، پسر سیاوش، معرفی شده است. در دوران قاجار نیز این عمارت دوباره مورد توجه قرار گرفت و حکام محلی تغییراتی در فضاهای داخلی ایجاد کردند تا بتوانند از آن بهعنوان محل سکونت و انجام امور حکومتی استفاده کنند. آثار این تغییرات هنوز هم در بخشهایی از بنا دیده میشود. امروزه عمارت خورشید یکی از مهمترین و دیدنیترین بناهای تاریخی شمالشرق ایران بهشمار میآید و سالانه گردشگران زیادی را به کلات میکشاند.
علت نامگذاری کاخ خورشید کلات
درباره اینکه چرا این عمارت تاریخی «کاخ خورشید» نام گرفته، دو روایت متفاوت وجود دارد. برخی منابع اشاره میکنند که یکی از همسران نادرشاه «خورشید» نام داشته و به احترام او، این بنا چنین نامی پیدا کرده است. در مقابل، گروهی دیگر ریشه نام را در خود معماری بنا میدانند. اگر از بالا به برج استوانهای کاخ نگاه کنید، طرح دایرهای و نقشهای اطراف آن تصویری شبیه خورشید دارد. به همین دلیل، نام «خورشید» میتواند برگرفته از فرم و معماری این عمارت باشد.
معماری کاخ خورشید کلات
کاخ خورشید در نگاه نخست مانند برجی استوانهای است که در میان باغی وسیع قد برافراشته، اما هرچه به آن نزدیکتر شوید، ظرافتهای معماری و تزیینات چشمگیرش بیشتر خود را نشان میدهد. این بنا بر پایه سازهای کهن شکل گرفته؛ سازهای که احتمال میرود در گذشته برج یا آرامگاهی بوده و نادرشاه آن را به عمارت تبدیل کرده است. معماری کاخ ترکیبی از هنر ایرانی و هندی است. در ساخت آن از آجر و سنگهای آهکی استفاده شده که این سنگها با نقشهایی از میوههای گرمسیری و پرندگانی مانند طوطی آراسته شدهاند که این امر نشان میدهد برای ساخت بنا و اجرای این تزیینات سنگتراشان هندی به کلات آورده بودند. بنا روی سکویی حدود یکونیم متری قرار دارد و با پنج پله به سطح محوطه میرسد. کاخ در ابتدا سه طبقه و حدود ۲۵ متر ارتفاع داشته، اما با تخریب طبقه سوم، ارتفاع فعلی آن نزدیک به ۲۰ متر است.
پلان هشتضلعی ساختمان با برج استوانهای مرکزی ترکیب شده و این برج با ۶۶ نیمستون سنگی به سبک معماری گورکانی هند تزیین شده است. فضای داخلی اتاقها نیز با نقاشیها و گچبریهای ظریف آراسته شده و نشاندهنده مهارت و سلیقه سازندگان است. هرچند این بنا در طول زمان آسیبهای زیادی دیده، اما در دهه ۱۳۵۰ و سالهای بعد مرمتهایی روی آن انجام شد تا بخشی از شکوه گذشتهاش دوباره جان بگیرد. کاخ خورشید امروز نمونهای کمنظیر از پیوند معماری ایرانی و هندی است؛ بنایی که در دل باغی گسترده قرار گرفته و چه در نمای بیرونی و چه در فضای داخلی، جلوهای منحصربهفرد دارد.
بخشهای مختلف کاخ خورشید کلات
کاخ خورشید از سه طبقه اصلی تشکیل شده است؛ هر طبقه کارکرد و ویژگیهای خاص خود را دارد و در مجموع تصویری کامل از تلفیق معماری ایرانی و هندی را ارائه میدهد. این سه بخش شامل سردابه یا زیرزمین، طبقه همکف و طبقه فوقانی یا برج استوانهای است که هرکدام جلوهای متفاوت از هنر و مهارت سازندگان را نشان میدهند.
پس از عبور از باغ و درختان قدیمی مجموعه، بنای هشتضلعی کاخ پیش روی شما قرار میگیرد؛ بنایی که برج استوانهای آن از میان سازه بالا آمده و یکی از شاخصترین عناصر معماری کاخ به شمار میرود. با ورود به فضای داخلی، نخستین چیزی که توجه را جلب میکند، تالار هشتضلعی و تزیینات چشمگیر آن است؛ دیوارهایی پوشیده از نقاشیهای ظریف، طلاکاریها و طرحهای هندسی که فضای کاخ را باشکوهتر میکند. در اتاقهای اطراف نیز گچبریها و نقاشیهایی دیده میشود که برخی از آنها چهره شاهزادگان نادری را به تصویر کشیدهاند.
بازدید از تمام بخشهای کاخ برای گردشگران امکانپذیر است. با پرداخت یکبار هزینه ورودی میتوانید از تالارها، اتاقها و بخش موزهای مجموعه دیدن کنید و از نزدیک با زیباییهای این بنای تاریخی آشنا شوید.
زیرزمین
زیرزمین کاخ خورشید، یا همان سردابه، یکی از اسرارآمیزترین بخشهای این عمارت است و هوای خنک آن در تمام طول سال فضایی متفاوت ایجاد میکند. این بخش از کاخ به دو قسمت تقسیم شده است: فضای هشتضلعی مرکزی که بر چهار ستون اصلی استوار است و اتاقها و راهروهایی که اطراف این هشتضلعی قرار گرفتهاند. کاربری اصلی این زیرزمین همیشه مورد بحث بوده است؛ برخی معتقدند این فضا برای نگهداری خزانه و گنجینههای نادرشاه ساخته شده، گروهی آن را محل دفن نادرشاه میدانند و عدهای نیز بر این باورند که در دوره قاجار از آن بهعنوان زندان استفاده میشده است. مسیرهای ارتباطی زیرزمین با طبقه همکف و فضاهای جانبی در طول زمان تغییر کرده و برخی راهها مسدود و سپس جایگزین شدهاند. شواهد نشان میدهد کاخ خورشید بر بقایای بنای دیگری، احتمالاً یک مقبره ایلخانی، ساخته شده و بخشهایی از زیرزمین آن پایینتر از زیرزمین فعلی بنا قرار دارد. امروزه این فضا به موزه مردمشناسی کلات تبدیل شده است. شما وقتی وارد این قسمت میشوید، مجسمههای بسیاری را میبینید که زندگی روستایی، مراسم سنتی، ابزار کشاورزی، شیوههای قدیمی بافندگی، ریسندگی، عطاری و فعالیتهای بومی مردم کلات را نمایش میدهند. همچنین بخشی از دیوارها با عکسهایی مربوط به مراحل بازسازی کاخ پوشیده شده که مسیر مرمت را در سالهای مختلف به بازدیدکننده نشان میدهد. این بخش از کاخ با همان بلیت ورودی قابل بازدید است و هزینه اضافی ندارد.
طبقه همکف
طبقه همکف کاخ خورشید، قلب اصلی این عمارت تاریخی به شمار میآید و شامل یک تالار هشتضلعی بزرگ به همراه ۱۲ اتاق است. ورودیهای کاخ در اضلاع هشتگانه تالار قرار دارند و هرکدام بهطور مستقیم به سالن اصلی راه پیدا میکنند. سقف تالار با گچبریهای ظریف و هنرمندانه تزیین شده و دیوارها با نقوش هندسی، نقاشیهای زیبا و طلاکاری جلوهای باشکوه به فضا بخشیدهاند. اتاقهای این طبقه نیز با همان دقت و ظرافت، با نقاشیهای دیواری و گچبری آراسته شدهاند و تا چند دهه پیش، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز در میان آنها دیده میشد. یکی از جاذبههای مهم این طبقه، کتیبهای از سوره «نبأ» با خط ثلث است که برخی پژوهشگران آن را نشانهای از قصد نادرشاه برای تعیین این مکان بهعنوان آرامگاه خود میدانند. طبقه همکف روی سکویی به ارتفاع حدود یکونیم متر ساخته شده و با پنج پله به تراز محوطه راه دارد. این طراحی علاوه بر زیبایی، بر اهمیت تالار و اتاقهای اصلی کاخ تأکید میکند و بازدیدکنندگان را به تجربهای کامل از هنر دوره افشاریه دعوت میکند.
برج کاخ خورشید
برج استوانهای کاخ خورشید همان بخشی است که از دور نیز توجه را جلب میکند؛ برجی بلند که از دل سازه هشتضلعی عمارت بالا آمده و نماد اصلی کاخ به شمار میرود. این برج با ۶۶ نیمستون سنگی تزیین شده است؛ نیمستونهایی که حالوهوای معماری هندی، بهویژه دوره گورکانی، را تداعی میکنند و نمونه مشابهی از آنها در دیگر بناهای تاریخی دیده نمیشود. درون این برج دو طبقه ساخته شده که گفته میشود محل اقامت نادرشاه و خانوادهاش بوده است. نور داخل برج نیز با حذف چند نیمستون در بخش بالایی تأمین میشده تا روشنایی طبیعی وارد فضا شود. مسیر دسترسی به طبقه بالا از طریق پلکان باریکی است که در دیوارهها تعبیه شده؛ مسیری که بالا رفتن از آن دشوار اما تجربهای متفاوت است. فضای داخلی برج نیز دستکمی از شکوه بیرونی آن ندارد و همانند نمای بیرونی، با گچبریهای ظریف، نقاشیهای چشمنواز و طلاکاری تزیین شده است. دور تا دور برج، کتیبهای از سوره «نبأ» نوشته شده که جلوهای معنوی به فضا میبخشد و سقف نیز با کاربندی خاصی تکمیل شده است. برخی معتقدند این برج علاوه بر کاربری اقامتی، نقش دیدبانی یا حفاظت از خزانه را نیز داشته است.
اتاقها
در امتداد تالار اصلی، ۱۲ اتاق قرار دارد که هرکدام با گچبریهای ظریف و نقاشیهای دیواری تزیین شدهاند. ظاهر این اتاقها نشان میدهد که روزگاری محل زندگی نادرشاه و خانوادهاش بودهاند و بعدها در دوره قاجار نیز مدتی بهعنوان اقامتگاه مورد استفاده قرار گرفتهاند. تزیینات هنری این اتاقها هنوز هم حس شکوه گذشته را منتقل میکند و هر اتاق فضای خاص خود را دارد.
پلهها
راه رسیدن به بام عمارت و سپس ادامه مسیر تا بالای برج استوانهای، از طریق پلههایی انجام میشود که در دل دیوارها تراشیده شدهاند. این پلهها نسبتاً باریک و شیبدار هستند و بالا رفتن از آنها کمی سخت است، اما همان مسیر دشوار بخشی از جذابیت بازدید از کاخ به شمار میآید.
فضای داخلی کاخ خورشید
با ورود به فضای داخلی کاخ، نخستین چیزی که توجه را جلب میکند، تزیینات ریز و درشت آن است؛ از گچبریهای لطیف گرفته تا نقاشیهای دیواری و طلاکاریهایی که ترکیبی از هنر ایرانی و سبک هندی را به نمایش میگذارند. کاخ در مجموع سه طبقه دارد که هرکدام کاربری و طراحی ویژه خود را دارند. در برج مرکزی، فضای داخلی با ایوانچههایی در دو طبقه شکل گرفته و دیوارهها با طلاکاری و نقاشی تزیین شدهاند. بالای ایوانچههای طبقه اول، کتیبه سوره «نبأ» بهصورت نواری دور تا دور برج نوشته شده است. چند ایوان کوچک نیز در اطراف این بخش قرار دارند که با رسمیبندیهای زیبا پوشانده شدهاند. ورودی اصلی بنا نیز ایوان سمت شرق است که شما را مستقیم وارد کاخ میکند.
باغ و محوطه کاخ خورشید
با ورود به مجموعه کاخ خورشید، نخست باغ سرسبز و چنارهای کهنسال توجه را جلب میکند. با گذر از میان این درختان بلند که سایهشان مانند سقفی طبیعی بر مسیر افتاده، عمارت خورشید کمکم نمایان میشود. روبهروی بنا حوضی باریک با فوارههای سنگی قرار دارد که معمولاً بهترین نقطه برای عکاسی است، زیرا از همین نقطه بهترین ترکیب باغ و ساختمان دیده میشود.
محوطه باغ با الگوی باغهای سنتی ایرانی طراحی شده و در دو تراز ساخته شده است. چهار کرت اصلی باغ، جویهای آب باریک و حوضچههای کمعمق با بیش از صد فواره سنگی، فضای اطراف عمارت را حسابی تماشایی کردهاند. ورودی اصلی باغ از سمت شرق است و در مسیر این ورودی تا خود کاخ، یک حوض کشیده با فوارههای بلند قرار دارد که جلوهای خاص به محور اصلی باغ میدهد.
جالب است بدانید سیستم آبرسانی این محوطه در زمان نادرشاه کاملاً مهندسیشده بوده؛ آب از چند کیلومتر دورتر، یعنی از رودخانه قرهسو، با تنبوشههای سفالی به داخل باغ هدایت میشده است. امروز هم باغ و ساختمان هر دو بازسازی شدهاند و محیطی بسیار دلنشین دارند. بعد از گشتوگذار در بخشهای مختلف کاخ، نیمکتها و سکوهای گوشهوکنار باغ بهترین جا برای یک استراحت کوتاه و لذت بردن از هوای خنک زیر چنارهای کهنسال هستند.
نمای بیرونی کاخ خورشید
وقتی از دور به کاخ خورشید نگاه میکنید، در نگاه نخست، نقشونگارهای ظریف گلوبوته و پرندگان روی بدنه کاخ توجه را جلب میکند؛ طرحهایی که حالوهوای معماری هند را تداعی میکنند و نشان میدهند هنرمندان هندی در ساخت این بنا نقش داشتهاند. استفاده از سنگهای تراشخورده و ریزهکاریهای فراوان، نمای کاخ را بسیار دیدنی کرده است. هرچند گذر زمان بر برخی بخشهای نما اثر گذاشته اما هنوز هم چیزی از زیباییهای این عمارت کم نکرده است.
موزه کاخ خورشید (موزه مردمشناسی کلات)
در طبقه زیرزمین کاخ خورشید، موزهای قرار دارد که آن را با نام موزه مردمشناسی کلات میشناسند؛ فضایی حدود ۲۷۰ متر مربع که شما را به گذشته مردم منطقه میبرد. داخل این موزه، غرفههایی چیده شده که با مجسمه و وسایل قدیمی، زندگی سنتی مردم کلات را نمایش میدهند؛ از مراسم عروسی قدیمی گرفته تا ابزار کشاورزی، ریسندگی، بافندگی، عطاری و حتی وسایل دامداری. قدمزدن در این موزه، حس راهرفتن در میان سالهای دور را به بازدیدکننده منتقل میکند.
در کنار اینها، بخشی هم به عنوان بازارچه و غرفه محصولات سنتی در نظر گرفته شده که در آن کتابهایی درباره دوره افشاریه و زندگی نادرشاه و همچنین محصولاتی مثل لباسهای دستبافت و ظروف قدیمی محلی عرضه میشود. برای دیدن این موزه نیازی به خرید بلیت جدا نیست؛ همان بلیت ورودی کاخ برای بازدید از موزه هم کافی است.
جاهای دیدنی نزدیک به کاخ خورشید کلات
وقتی برای بازدید از کاخ خورشید راهی کلات میشوید، بهتر است کمی زمان اضافه هم در نظر بگیرید؛ زیرا اطراف این مجموعه پر از دیدنیهایی است که هرکدام بخشی از تاریخ این منطقه را روایت میکنند. در میان آنها، کتیبه نادری و بند نادری از مهمترین آثاری هستند که در فاصلهای کوتاه از کاخ قرار دارند و بازدید از آنها تجربه سفر را کاملتر میکند.
کتیبه نادری
حدود چهار کیلومتر دورتر از کاخ و در دل کوههای کلات، سنگنوشتهای ارزشمند قرار دارد که به نام کتیبه نادری شناخته میشود؛ یادگاری مهم از دوران نادرشاه. روی این کتیبه اشعاری به زبان فارسی و ترکی حک شده که در ستایش نادرشاه سروده شدهاند و خط نستعلیق زیبای آن چشم هر بینندهای را میگیرد. سراینده این اشعار «گلبن افشار»، شاعر دربار نادر بوده است؛ هرچند اطلاعات زیادی از زندگی او در دست نیست. چهار بیت نخست به زبان فارسی و ادامه شعر به ترکی درگزی نوشته شده است. نکته جالب، بخش خالی پایین کتیبه است که پژوهشگران معتقدند قرار بوده ادامه شعر در آن حک شود، اما با مرگ نادرشاه کار نیمهتمام مانده است. برای رسیدن به کتیبه باید مسیر پیادهروی کوتاهی را طی کنید؛ مسیری که پیش از تونل منتهی به کلات آغاز میشود و شما را به محل قرارگیری این اثر تاریخی هدایت میکند.
آدرس کتیبه نادری: استان خراسان رضوی، کلات، انتهای جاده مشهد-کلات، بعد از تونل، ابتدای بلوار امام رضا
بند نادری
در فاصله حدود ۴٫۴ کیلومتری کاخ خورشید، بند نادری قرار دارد؛ سدی تاریخی که گذشتهای طولانی و جذاب پشت خود دارد. ساخت اولیه این بند به دوران سلجوقیان بازمیگردد، اما در زمان نادرشاه مرمت گستردهای روی آن انجام شد و از آن زمان به نام بند نادری شناخته میشود. این سد خاکی قدیمی در شرق کلات قرار دارد و ابعاد قابلتوجهی دارد: طول تاج بند حدود ۹۵ متر، ارتفاع آن نزدیک به ۷۰ متر و ضخامت بدنه در بخشهای مختلف بین ۲۰ تا ۲۷ متر است. در ساخت آن از مصالح سنتی مانند آجر، سنگ و ساروج استفاده شده و همین موضوع باعث شده است که سازه تا امروز پابرجا بماند. بند نادری در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و همچنان یکی از دیدنیترین نقاط اطراف کلات به شمار میآید.
آدرس بند نادری: استان خراسان رضوی، شهرستان کلات، بخش مرکزی، کیلومتر چهار جاده کلات نادر-قلعه زو
امکانات رفاهی کاخ خورشید کلات
امکانات رفاهی کاخ خورشید طوری فراهم شده که بازدید برایتان راحتتر و خوشایندتر باشد. داخل محوطه، فضای سبز خوبی وجود دارد و صندلیها و نیمکتهایی گذاشتهاند تا اگر خسته شدید، کمی بنشینید و از حالوهوای باغ لذت ببرید. سرویس بهداشتی، پارکینگ مناسب و یکسری غرفه صنایعدستی و سوغاتی هم در مجموعه دیده میشود تا اگر خواستید یادگاری کوچکی تهیه کنید، دستخالی نمانید.
از طرفی، اگر برنامه دارید بیشتر در کلات بمانید، خیالتان راحت باشد؛ چون اطراف کاخ و داخل شهر، امکانات رفاهی کاملتری مثل رستوران، کافیشاپ، اقامتگاههای بومگردی و حتی هتل برایتان فراهم است. بهاینترتیب میتوانید با خیال راحت یک روز کامل را به گشتوگذار اختصاص دهید و تجربه خوشایندتری از کاخ خورشید داشته باشید.
اقامت در نزدیکی کاخ خورشید کلات
در نزدیکی کاخ خورشید کلات، گزینههای متنوعی برای اقامت وجود دارد و میتوانید بسته به نیاز و سلیقه خود، میان هتلهای مدرن، مهمانپذیرهای سنتی یا اقامتگاههای بومگردی گزینه مورد نظرتان را انتخاب کنید. هر یک از این اقامتگاهها امکانات خاص خود را دارند؛ از اتاقهای مجهز و راحت گرفته تا فضاهای صمیمی و سنتی با دکورهای محلی که تجربهای دلنشین و متفاوت برایتان رقم میزنند.
رزرو اقامتگاه در کلات این فرصت را فراهم میکند که علاوه بر بازدید از کاخ خورشید، بهراحتی از دیگر جاذبههای تاریخی و طبیعی کلات نیز دیدن کنید. قدمزدن در باغها و کوهستانهای اطراف، بازدید از کتیبهها و بندهای تاریخی و آشنایی با سبک زندگی محلی، همگی بخشی از سفری کامل و خاطرهانگیز خواهند بود.
اگر هم خواستید میتوانید بعد از بازدید از کاخ خورشید برای اقامت راهی مشهد شوید؛ شهری که تنها حدود ۱۵۰ کیلومتر با کلات فاصله دارد و معمولاً در دو ساعت و نیم به آن میرسید. با رزرو اقامتگاه در مشهد، این فرصت را دارید که علاوه بر استراحتی راحت، از جاذبههای دیدنی مشهد مانند حرم مطهر، بازارهای سنتی، موزهها و پارکهای زیبای این شهر نیز بازدید کنید و سفر خود را کاملتر و لذتبخشتر بسازید. مشهد بهدلیل تنوع بالای اقامتگاهها، گزینهای مناسب برای ادامه سفر پس از گشتوگذار در کاخ خورشید به شمار میآید.
نکات مهمی که لازم است قبل از بازدید از کاخ خورشید کلات بدانید
بازدید از کاخ خورشید کلات تجربهای جذاب و به یاد ماندنی است، اما برای اینکه حضور شما در این مجموعه تاریخی راحت و لذتبخش باشد، رعایت چند نکته ضروری است.
- اگر قصد بازدید از کاخ خورشید کلات را دارید، بهتر است فصل بهار یا اوایل پاییز را انتخاب کنید، چون هوا مطبوع است و قدم زدن در باغ و محوطه لذتبخشتر خواهد بود.
- همراه داشتن کلاه، عینک آفتابی و کرم ضدآفتاب نیز ضروری است تا در برابر نور خورشید محافظت شوید.
- حتماً کفش راحت و مناسب پیادهروی به پا کنید تا در مسیرهای باغ و پلههای کاخ مشکلی نداشته باشید.
- برای بازدید کامل از کاخ و دیدن تمامی بخشها، تقریبا یک تا دو ساعت زمان لازم دارید تا بتوانید جزئیات را با دقت مشاهده کنید.
- برای ورود به کاخ، هزینه ورودی دریافت میشود، اما بازدید از سایر بخشها مانند موزه نیازمند پرداخت هزینه اضافی نیست.
- اگر مایل باشید اطلاعات بیشتری درباره تاریخ و معماری بنا به دست آورید، میتوانید از راهنمای تور استفاده کنید و توضیحات دقیق دریافت کنید.
- برای ثبت لحظات دیدنی کاخ، دوربین یا موبایل با قابلیت عکاسی مناسب همراه داشته باشید تا بتوانید عکسهای خوبی بگیرید.
سخن آخر
بازدید از کاخ خورشید کلات تنها دیدن یک عمارت تاریخی نیست؛ بلکه قدم گذاشتن در فضایی است که هر گوشهاش داستانی برای گفتن دارد و تلفیقی بینظیر از هنر، معماری و تاریخ را پیش چشم شما میگذارد. از تالار هشتضلعی و اتاقهای آراسته به نقاشی و گچبری گرفته تا برج استوانهای و باغ سرسبز اطراف، همهچیز شما را به سفری تاریخی و بصری دعوت میکند و لحظاتی بهیادماندنی میسازد.
اگر میخواهید تجربه بازدید از کاخ خورشید را با آرامش و راحتی بیشتری همراه کنید، اقامت در نزدیکی آن بهترین انتخاب است. میتوانید از طریق سایت اتاقک، اقامتگاههای متنوع و دلنشین اطراف کاخ را رزرو کنید و با خیال راحت، از صبح تا غروب به گشتوگذار در باغ، موزه و فضای تاریخی عمارت بپردازید. اتاقک این امکان را فراهم کرده تا سفرتان به کلات با آسایش، خاطرهانگیزتر شود و لحظاتی ناب از تاریخ و طبیعت را در کنار هم تجربه کنید.
سوالات متداول درباره کاخ خورشید کلات
کاخ خورشید کلات کجاست؟
کاخ خورشید در شهر کلات نادری در استان خراسان رضوی قرار دارد.
بهترین زمان برای بازدید از کاخ خورشید چه فصلی است؟
فصل بهار و اوایل پاییز بهترین زمان برای بازدید از کاخ خورشید محسوب میشوند. در این بازه زمانی هوا مطبوع و باغ اطراف کاخ در زیباترین حالت خود قرار دارد.
آیا برای ورود به کاخ باید هزینهای پرداخت شود؟
بله، بازدید از کاخ خورشید نیازمند خرید بلیط ورودی است. این بلیط به شما اجازه میدهد تا از تمام بخشهای اصلی کاخ بازدید کنید.
جاهای دیدنی نزدیک به کاخ خورشید کداماند؟
از مهمترین جاذبههای اطراف میتوان به کتیبه نادری در دل کوههای کلات و بند نادری، یک سد تاریخی بازسازی شده، اشاره کرد که هر دو در فاصله حدود ۴ تا ۴.۵ کیلومتری کاخ واقع شدهاند.
