معرفی خانه بومیان کیش؛ سفر به دل سنت‌های زنده

در دل جزیره‌ای آفتابی و مرجانی، جایی که نسیم خلیج‌فارس با عطر ادویه‌های جنوب آمیخته می‌شود، خانه‌ای ایستاده که روایتگر زندگی، فرهنگ و سنت‌های مردمانی است که قرن‌ها با دریا زندگی کرده‌اند. خانه بومیان کیش تنها یک بنای سنتی نیست؛ اینجا موزه‌ای زنده از آداب و رسوم، صنایع‌دستی، خوراک‌های محلی و موسیقی روح‌نواز جنوب ایران است. در این خانه که قدمتش به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد، می‌توانید از نزدیک با سبک زندگی مردمان بومی جزیره آشنا شوید؛ از تماشای اتاق‌های چوبی با تزئینات سنتی گرفته تا گفت‌وگو با میزبانانی که با لباس‌های محلی، داستان‌های نسل‌های پیشین را برایتان بازگو می‌کنند. هر گوشه از این خانه، روایتگر زندگی، فرهنگ و خاطره مردمان اصیل جنوب ایران است.

اگر کنجکاوید بدانید در این خانه چه می‌گذرد، چه فضاهایی دارد و چرا بازدید از آن یکی از تجربه‌های خاص سفر به کیش محسوب می‌شود، تا پایان این مقاله از اتاقک همراه ما باشید.

خانه بومیان کیش کجاست

اگر با خواندن مقدمه کنجکاو شدید بدانید خانه بومیان کجاست و چطور می‌توانید خودتان را به دل این قصه‌ی زنده برسانید، این بخش از مقاله را از دست ندهید.

خانه بومیان کیش در محله‌ی قدیمی و اصیل سفین واقع شده؛ جایی که هنوز دیوارها، ساختمان‌های اطراف و نخل‌های سربه‌فلک‌کشیده، حال‌وهوای گذشته را زنده نگه داشته‌اند. با ورود به این محله، انگار پا به گذشته گذاشته‌اید؛ کوچه‌هایی تنگ با دیوارهای سنگی، خانه‌هایی با درهای رنگی و چهره‌هایی آشنا که با یک لبخند گرم، خوش‌آمد می‌گویند. این خانه دقیقاً در میان این بافت تاریخی قرار دارد. دقیق تر اگر بخواهیم بگوییم خانه بومیان کیش ۲۰۰ متر بعد از بازار ماهی فروشان، روبروی اسکله بزرگ صیادی واقع شده و به گرمی پذیرای مهمانان خود است. اگر مسافر کیش هستید، می‌توانید با تاکسی، خودرو شخصی یا هر وسیله دیگری در کمتر از چند دقیقه از اقامتگاه‌تان در کیش خودتان را به این خانه برسانید.

 آدرس دقیق خانه بومیان کیش: محله سفین قدیم، ۲۰۰ متری بازار ماهی به سمت کشتی یونانی، روبرو بندرگاه صیادی

تاریخچه خانه بومیان کیش

همانطور که گفتیم خانه بومیان کیش در محله‌ی قدیمی سفین، یکی از اصیل‌ترین بافت‌های بومی جزیره، قرار دارد که این خود به‌تنهایی روایتگر قدمت دیرینه و تاریخی آن است. این خانه بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد و متعلق به یکی از چهره‌های شناخته‌شده محلی، حاج عبدالله بن شاهین، بود که توسط اجدادش نسل به نسل به وی رسیده یود. حاج عبدالله بن شاهین صاحب بزرگ‌ترین لنج بادبانی کیش و از تاجران قدیمی مروارید در جزیره بوده است.

معماری این خانه، با ساختارهای گِلی، دیوارهایی از سنگ مرجانی و گچ، بادگیرهایی برای تهویه طبیعی، اتاق‌هایی با سقف‌های بلند و حیاط مرکزی که قلب تپنده‌ی خانه محسوب می‌شود، به خوبی بازتاب‌دهنده‌ی شیوه‌ی زندگی و شرایط اقلیمی مردمان کیش در گذشته است. این خانه قدیمی امروزه پس از مرمت و بازسازی با حفظ اصالت، به روی گردشگران باز شده تا نه‌تنها فضای زندگی سنتی بومیان کیش را ببینند، بلکه با فرهنگ، آداب و رسوم، پوشش محلی، غذاها، آیین‌ها و حتی شیوه زندگی مردم جنوب کشور نیز آشنا شوند. اینجا فقط یک ساختمان تاریخی نیست؛ موزه‌ای زنده از زندگی روزمره‌ی نسل‌های گذشته‌ی جزیره است.

قسمت‌ها و بخش‌های مختلف خانه مردم‌شناسی بومیان کیش

خانه بومیان کیش که یکی از جاذبه‌های دیدنی این جزیره زیبا است در ۱۳۹۳ تغییر کاربری داده و امروزه به عنوان موزه به روی گردشگران گشوده شده تا بتوانند از نزدیک با مهمان‌نوازی و سبک زندگی سنتی مردمان جنوب ایران آشنا شوند. زیربنای این خانه حدود ۱۲۰۰ مترمربع است و به شیوه‌ای کاملاً سنتی ساخته شده است. وارد این خانه که می‌شوید، انگار قدم به یک جهان دیگر گذاشته‌اید؛ جهانی گرم، آرام و آشنا. اینجا، دیوارها فقط دیوار نیستند، بلکه قصه‌گوهایی خاموش‌اند که از گذشته‌ی دور مردم جزیره می‌گویند.

فضای خانه با دو حیاط مجزا سازمان‌دهی شده: حیاط مجلسی که به مهمانان، به‌ویژه مردان نامحرم اختصاص دارد، دارای دروازه‌ای مستقل، اتاق تابستانی، اتاق زمستانی، چند انبار کاربردی و یک حلقه چاه آب است. در مقابل، حیاط خانواده قلمرویی امن و اختصاصی برای اهل خانه بوده، جایی که حضور مردان غریبه در آن ممنوع بود. در این بخش، اتاق‌های خواب تابستانه و زمستانه، آشپزخانه سنتی (مطبخ)، مکتب‌خانه محلی (بیت‌الافروخ)، اتاق پذیرایی بانوان مهمان (بیت‌القهوه)، انبار خرما (چندول)، بخارالهوش برای علوفه دام و یک حلقه چاه دیگر قرار دارند.

در مجموع، این خانه شامل ۱۵ اتاق با کاربری‌های متنوع است که هر اتاق، دنیایی جداگانه دارد. بعضی‌ها پر از رنگ‌اند و لباس، بعضی‌ها پر از خاطره‌اند و عکس، و بعضی‌ها پر از سکوتی که بوی دریا و مروارید می‌دهند. در ادامه با بخش‌های مهم و جذاب این خانه بیشتر آشنا می‌شویم.

باغچه یا زریبه در خانه بومیان کیش

زریبه در خانه‌های بومی کیش، باغچه‌ای کوچک و محصور است که معمولاً در میانه یا گوشه حیاط قرار دارد. این بخش، جایی برای کاشت درخت نخل، سبزی‌های خوراکی، صیفی‌جات و سبزی‌جات بوده است. در کنار آن معمولاً چاه آبی قدیمی دیده می‌شود که برای آبیاری دستی یا استفاده روزمره خانواده به کار می‌رفته است.

در فضای زریبه، شما تصویری واقعی از شیوه زندگی بومیان می‌بینید؛ جایی‌که زندگی روزمره با طبیعت درآمیخته است. دیوارهای مرجانی کوتاه، بوته‌های نخل و چیدمان سنتی فضای سبز، محیطی آرام و دل‌نشین ساخته‌اند که همچنان حس اصالت و خودکفایی را منتقل می‌کند.

بخار و بخارالهوش (انباری‌ها)

بخار در فرهنگ بومی جنوب به اتاق‌هایی برای نگهداری وسایل گفته می‌شود؛ در خانه بومیان کیش نیز، بخار و بخارالهوش محل ذخیره‌سازی اقلام مهم زندگی بوده‌اند. از ابزارهای ماهیگیری و صید گرفته تا آذوقه‌هایی مانند گندم، برنج و ادویه‌جات در این فضاها نگهداری می‌شده‌اند.

بخارالهوش اختصاصاً محلی برای ذخیره علوفه دام‌ها و لوازم بزرگ‌تر بوده است. ساختار این اتاق‌ها، ساده، بدون تزیینات خاص و با دیوارهایی ضخیم و خنک طراحی شده‌اند تا اقلام داخل آن‌ها در برابر گرمای شدید منطقه محافظت شوند. وجود این انبارها نشانه‌ای از سبک زندگی ذخیره‌محور و بومی جزیره است.

سیم تخت‌خواب تابستانی خانه بومیان

سیم، تخت‌های چوبی و ساده‌ای هستند که در حیاط خانه قرار داشتند و خانواده در شب‌های گرم تابستان روی آن‌ها می‌خوابیدند. این تخت‌ها را با بافتن چوب‌های چندل و دعن درخت نخل درست می‌کردند و با کمی ارتفاع از زمین قرار می‌دادند تا در سایه نخل‌ها یا زیر آسمان باز، فضایی خنک برای استراحت فراهم شود.

الفرشه یا حجله

الفرشه یا حجله، یکی از اتاق‌های مهم خانه است که معمولاً برای تازه عروس و داماد در نظر گرفته می‌شد. این اتاق به دلیل جایگاه ویژه‌اش، با وسایل زیباتر و رنگارنگ‌تر تزئین می‌شده و رسم بوده که تزئینات اتاق برای مدت یک ماه دست نخورده باقی بماند.

داخل الفرشه، می‌توانید تزییناتی مانند آینه‌های دستی، جاجیم‌های رنگارنگ، طاقچه‌های تزئینی، و ظرف‌های عطر و حنا را ببینید که به خوبی آداب‌ورسوم ازدواج بومیان جزیره را به نمایش می‌گذارد.

مکتب‌خانه یا بیت الافروخ؛ مدرسه روستای سفین

مکتب‌خانه، که بومیان کیش آن را «بیت‌الافروخ» می‌نامند، در گذشته و تا حدود چهل سال پیش محلی برای آموزش بوده است. در این اتاق کوچک، بانوان آیات قرآن و کودکان و نوجوانان نیز خواندن و نوشتن عربی و اصول اخلاق را یاد می‌گرفته‌اند.

فضای بیت‌الافروخ ساده و صمیمی است و به دلیل اینکه محلی برای تحصیل علم و آموزش و ختم قرآن بوده جایگاه ویژه‌ای در میان مردم بومی کیش دارد.

بیت القهوه، میزبان ویژه بانوان

بیت‌القهوه فضایی‌ست برای پذیرایی رسمی از میهمانان زن. این اتاق به علت اینکه محلی مخصوص برای تهیه قهوه و چای بوده به این عنوان نام‌گذاری شده و معمولاً زنان میزبان با پوشش محلی در این فضا از میهمانان خانم استقبال می‌کرده‌اند.

بیت العود؛ ویژه‌ترین اتاق خانه بومیان

بیت‌العود یکی از خاص‌ترین اتاق‌های خانه است؛ محلی برای استراحت صاحب‌خانه و نگهداری وسایل ارزشمند بود. این اتاق، ترکیبی از وقار و حس خانه‌گی را به نمایش می‌گذارد. این فضا معمولاً در مرکز خانه قرار دارد و در آن یک تخت‌خواب‌ چوبی دو نفره با قدمت بیش از ۸۰ سال، فرش‌های محلی و وسایل قدیمی مانند رادیو، صندوقچه‌های چوبی، تلویزیون و چند ظرف دکوری روی طاقچه دیده می‌شود. بافت چوبی، چینش سنتی اتاق و آینه‌های به‌کاررفته روی دیوارها ترکیبی از وقار را به نمایش می‌گذارند.

مطبخ یا آشپزخانه

مطبخ یا آشپزخانه در خانه بومیان کیش، بخشی کاربردی از حیاط بوده که با دیوارهای کاه‌گلی و برگ‌های بافته شده از درخت خرما و سقف‌هایی از همین جنس ساخته می‌شد. در این فضا، زنان خانه مشغول پخت غذاهای محلی، نان‌های سنتی کیش و همچنین آسیاب‌کردن گندم و جو بوده‌اند. مطبخ‌ها در گذشته معمولا در گوشه‌ای از حیاط و بدون در بودند و در دیوارهای آن دریچه‌هایی برای خارج شدن دود غذا وجود داشت. چیدمان مطبخ ساده ولی پر از رنگ و حس زندگی است و در آن می‌توانید ابزارهای قدیمی پخت‌وپز و همچنین مقداری مواد غذایی باقی مانده از آن دوره را مشاهده کنید.

مصیف (اتاق تابستانی)

مصیف به اتاقی گفته می‌شود که برای فصل تابستان طراحی شده و معمولاً روی یک سکو با ارتفاع ۱.۵ متر و پشت به آفتاب ساخته می‌شد. اتاق‌های مصیف دارای پنجره‌های بزرگ، مصالح سبک و پوشش داخلی ساده هستند و در اطراف آن بادگیرهای بزرگ قرار داشت. هدف از طراحی این فضا، حفظ خنکی در ماه‌های گرم سال بوده و به‌خاطر بادگیرها و پنجره‌های آن جریان هوا به‌خوبی در آن گردش می‌کرد.

در بسیاری از خانه‌ها، این اتاق به مکانی برای استراحت ظهرگاهی یا خواب شبانه تبدیل می‌شده، جایی که بتوان در آرامش از گرمای طاقت‌فرسای تابستان جنوب گریخت. البته در زمستان نیز از این اتاق با پوشاندن پنجره‌ها و بادگیرها با گل و چوب، استفاده می‌کردند.

اتاق زمستانه

در مقابل مصیف، اتاق زمستانه قرار دارد که مخصوص فصل سرد سال است. این اتاق در حیاط مجلسی قرار دارد و در مقابل نور خورشید ساخته شده تا در زمستان گرما به داخل اتاق منتقل شود. دیوارهای ضخیم‌تر و نداشتن بادگیر و پنجره‌ها، از ویژگی‌های این اتاق است. در روزهای سرد یا شب‌های بادخیز، خانواده در این اتاق گرد هم می‌آمدند، لحاف‌های محلی را می‌انداختند و با چراغ نفتی یا کرسی، گرما را حفظ می‌کردند. در بازدید از این اتاق می‌توانید ابزارهای متعلق به ۸۰ سال پیش را که توسط اهالی این خانه مورد استفاده قرار می‌گرفتند را ببینید.

چندول؛ انبار خرما

در خانه‌ی بومیان کیش، یک بخشی کاربردی و مهم به نام چندول قرار دارد که در زبان محلی به نام انبار خرما شناخته می‌شود. بومیان جزیره کیش نزدیک به شش قرن است که از این فضا برای استخراج طبیعی شیره خرما بهره می‌برند، فرآیندی کاملاً محلی و منحصر به‌فرد که در هیچ‌جای دیگر به این شکل اجرا نمی‌شود.

تولید شیره خرما در کیش، نه‌تنها یک مهارت سنتی، بلکه بخشی از میراث فرهنگی جزیره است که با دقت و رعایت اصول طبیعی انجام می‌گیرد. این شیره مقوی و خوش‌طعم امروزه نیز به‌عنوان یکی از پرطرفدارترین سوغاتی‌های کیش شناخته می‌شود که گردشگران در سفر خود به کیش می‌توانند آن را تهیه کرده و به‌عنوان یادگاری از سفر، همراه خود ببرند.

ساعات بازدید و قیمت بلیت خانه بومیان کیش

اگر می‌خواهید فرهنگ بومی کیش را نه فقط ببینید بلکه لمس کنید، خبر خوب این است که خانه مردم‌شناسی بومیان کیش همه‌روزه پذیرای بازدیدکنندگان است. این مکان فرهنگی با محیطی گرم و مهمان‌نواز، هم برای گردشگران ایرانی و هم خارجی، تجربه‌ای به‌یادماندنی رقم می‌زند.

بازدید در هر ساعتی از روز لطف خودش را دارد، اما اگر می‌خواهید در محیطی زنده‌تر و پرشورتر باشید، ساعات عصر هنگام، به‌ویژه حوالی غروب تا شب، زمان مناسبی برای حضور در فضا و لذت‌بردن از اجرای موسیقی بومی، پذیرایی محلی و مراسم فرهنگی است.

ساعات بازدید: همه روزه از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۳ ظهر و ۱۶ عصر تا ۲۰ شب.

قیمت بلیط خانه بومیان کیش در سال ۱۴۰۴: ۱۰۰ هزار تومان

تلفن تماس: ۰۷۶۴۴۴۳۲۸۴۴ / ۰۹۳۳۷۶۹۱۸۱۲

آدرس وبسایت: https://kish-house.com/

اگر به مراسم‌های فرهنگی و موسیقی‌های اصیل جنوبی علاقه‌مند هستید جزیره قشم نیز با آیین‌های محلی مقصدی دلنشین برایتان خواهد بود. برای لذت بردن از جاهای دیدنی قشم و تجربه زندگی بومی، می‌توانید با اجاره اقامتگاه در قشم سفری آسوده و به یاد ماندنی را در این جزیره تجربه کنید.

بهترین زمان بازدید از خانه بومیان کیش

جزیره کیش با آب‌وهوای گرم و مرطوبش در بیشتر ماه‌های سال، مقصدی همیشه محبوب برای گردشگران است. اما اگر قصد بازدید از خانه بومیان کیش را دارید و می‌خواهید این تجربه فرهنگی را در بهترین شرایط ممکن لمس کنید، انتخاب زمان مناسب اهمیت زیادی دارد.

بهترین زمان برای بازدید از این خانه، فصل‌ پاییز تا اوایل بهار است؛ یعنی از اوایل آبان تا اواسط اردیبهشت. در این بازه، هوای کیش معتدل‌تر، رطوبت کمتر و نسیم ملایم جنوبی لذت‌بخش‌تر است. قدم‌زدن در محله‌ی قدیمی سفین و گشت‌وگذار در حیاط سنتی خانه در این روزها، حس زنده‌ای از گذشته را به شما منتقل می‌کند. همچنین بسیاری از برنامه‌های فرهنگی، اجرای موسیقی محلی و نمایشگاه‌های صنایع‌دستی اغلب در همین فصل‌های خوش‌آب‌وهوا برگزار می‌شوند.

در تابستان (تیر و مرداد)، هوای جزیره بسیار گرم و شرجی می‌شود. با این حال، اگر در این زمان به کیش سفر می‌کنید، پیشنهاد می‌شود صبح زود یا شب‌هنگام از خانه بومیان بازدید کنید؛ زیرا فضای داخلی خانه با معماری سنتی و بادگیرها تا حد زیادی خنک نگه داشته می‌شود. در زمستان هم کیش آب‌وهوایی مطلوب و آرام دارد، که آن را به گزینه‌ای مناسب برای سفر و بازدیدی خلوت‌تر و آرام‌تر تبدیل می‌کند. البته نه فقط کیش بلکه سفر به بسیاری از شهرهای جنوبی ایران مانند قشم و بندرعباس نیز در همین فصل‌ها لذت بخش‌تر خواهد بود. پس اگر سفرتان کمی طولانی شد، چه بهتر! می‌توانید در مسیر سفر به کیش با اجاره ویلا در بندرعباس توقفی آسوده در مسیر داشته باشید و از جاذبه‌های دیدنی بندرعباس نیز دیدن کنید. یک توقف دلچسب در مسیر، سفر شما را خاطره‌انگیزتر خواهد کرد. گاهی همین توقف‌های بین‌راهی، بهترین لحظات سفر را می‌سازند.

چه فعالیت‌ها و امکاناتی در خانه بومیان کیش انتظار شما را می‌کشند؟

بازدید از خانه بومیان کیش، فقط قدم‌زدن در یک بنای قدیمی نیست؛ اینجا جایی‌ست که فرهنگ جنوب را نه فقط می‌بینید، بلکه با تمام حواس تجربه می‌کنید. از لحظه‌ای که وارد حیاط مرجانی و پر از سایه‌سار نخل می‌شوید، فضای خانه شما را در آغوش می‌گیرد؛ با موسیقی زنده‌ی محلی، رایحه‌ی خوراک‌های جنوبی، و مهمان‌نوازی بی‌نظیر بومیان جزیره.

در اتاق‌های مختلف خانه، هرکدام با چیدمانی سنتی، می‌توانید با سبک زندگی مردم کیش از گذشته تا امروز آشنا شوید. راهنمایان بومی با گویش شیرین جنوبی، برایتان از آیین‌ها، پوشش محلی، باورها، و خاطرات نسل‌های پیشین روایت می‌کنند.

اگر به‌دنبال تجربه‌ای تعاملی هستید، در این خانه می‌توانید در حجله عروس و یا دیگر قسمت‌های خانه با لباس‌های محلی عکس یادگاری بگیرید، یا در کنار زنان هنرمند بومی، از صنایع‌دستی کیش دیدن کنید و یا حتی بخرید. همچنین می‌توانید برای آشنایی بیشتر با آداب‌ورسوم و فرهنگ این منطقه فیلم‌های مستند از مراسم عروسی و صید مروارید و ماهی تماشا کنید. در حین بازدید نیز، پذیرایی محلی با چای دمی، خرما یا خوراکی‌های سنتی نیز انجام می‌شود.

فضای باز حیاط با تخت‌های سنتی و سایه‌بان، محلی دل‌انگیز برای استراحت و ثبت عکس‌های خاطره‌انگیز است. از دیگر فعالیت‌های جالب برای گردشگران در خانه بومیان کیش نقش‌های جذاب حنا است که توسط زنان محلی بر روی دست گردشگران گذاشته می‌شود. در یک جمله، این خانه فقط یک موزه نیست؛ یک تجربه‌ی زنده از فرهنگ، تاریخ و مهمان‌نوازی جنوبی است که در کمتر جایی مثل آن را پیدا خواهید کرد.

نحوه دسترسی به خانه بومیان کیش

خانه مردم‌شناسی بومیان کیش در محله‌ی قدیمی سفین، یکی از اصیل‌ترین و بومی‌ترین نقاط جزیره واقع شده است. این منطقه در بخش شمال غربی کیش قرار دارد و دسترسی به آن بسیار راحت و مستقیم است.

برای رسیدن به خانه بومیان، در هر نقطه از کیش که باشید، می‌توانید با تاکسی به‌راحتی خود را به محله سفین قدیم برسانید. اکثر رانندگان با مسیر خانه بومیان آشنا هستند و شما را مستقیماً تا درِ ورودی آن خواهند رساند.

خودروهای اجاره‌ای نیز در این جزیره برای حمل‌ونقل بسیار رایج هستند و برخی گردشگران برای بازدید از جاهای دیدنی کیش خودرو اجاره می‌کنند. اگر در طول اقامت‌تان در جزیره، خودرو اجاره کرده‌اید، برای بازدید از این خانه با جستجوی عبارت «خانه بومیان کیش» در اپلیکیشن‌های مسیریابی به‌راحتی می‌توانید به مقصد برسید. البته اگر به دنبال سفر اقتصادی هستید این شیوه چندان مقرون‌به‌صرفه نیست.

سخن آخر

خانه بومیان کیش تنها یک بنای قدیمی نیست؛ سفری‌ست کوتاه به دل قرن‌ها زندگی، فرهنگ و سنت مردم صمیمی جزیره‌ای گرم و آفتابی. این خانه، مثل یک آلبوم زنده، روایتگر خاطراتی‌ست که در لابه‌لای دیوارهای مرجانی، اتاق‌های گلی و سایه نخل‌های بلند پنهان شده‌اند. اگر دلتان می‌خواهد کیش را نه فقط با ساحل، بلکه با «روح» جزیره تجربه کنید، بازدید از این خانه را حتما در لیست جاهای دیدنی‌تان قرار دهید.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر سفر، اقامتگاهی‌ست که قرار است چند روزی خانه‌تان شود. اگر می‌خواهید بدون استرس و با آرامش وارد جزیره کیش شوید، بهتر است از قبل نسبت به اجاره خانه، ویلا و سوئیت در کیش اقدام کنید. پلتفرم اتاقک این امکان را برایتان فراهم کرده که به‌راحتی و در هر لحظه، اقامتگاه مناسب‌تان را پیدا کنید. در اتاقک، می‌توانید مشخصات دقیق هر اقامتگاه، نظرات مسافران قبلی، تصاویر واقعی و قیمت‌ها را مقایسه کنید تا بهترین انتخاب را متناسب با بودجه و سلیقه‌تان داشته باشید. رزرو آنلاین، پشتیبانی شبانه‌روزی و تنوع بالا باعث می‌شود با خیال راحت فقط به سفر فکر کنید؛ اقامت، با اتاقک همیشه فراهم است.

سوالات متدوال درباره خانه بومیان کیش