گشتی در کاخ گلستان | خلوت باشکوه پادشاهان

تهران، سرنوشتی شنیدنی دارد. چه آن زمان که فقط به‌عنوان شهری محصور میان کوه‌ها به آن نگاه می‌شد، چه بعدها که به‌سبب تاج‌گذاری آغامحمدخان‌قاجار زیر یک درخت چنار به پایتختی پر از ماجرا تبدیل شد. از آن روزها و تغییراتی که رخ می‌داد، چند یادگاری باقی‌مانده است. بعضی از آن یادگارها خود پر از قصه‌های شنیدنی هستند و می‌توانند پرده از رازهای مگوی تاریخ نیز بردارند. کاخ گلستان جاذبه گردشگری تهران که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است، یکی از همین‌هاست.

جاذبه‌ای که نه تنها در ایران، بلکه در جهان و میان علاقه‌مندان به معماری، هنر و تاریخ مشهور است. اگر دوست دارید در تاریخ و زمان سفر کنید و بدانید در بخشی از سلسله‌های ایران چه گذشته، این مطلب از وبلاگ اتاقک که درباره کاخ گلستان است را از دست ندهید.

تاریخچه کاخ گلستان

کاخ گلستان سرنوشتی جالب داشته است. در کتب تاریخی این‌چنین آمده که روزی در دوران حکومت تیموریان مردی به نام کلاویخو که جهانگرد و نویسنده بود، از اسپانیا به تهران قدیم رسید. آن زمان هنوز تهران پایتخت نبود. اما کلاویخو در شرح سفرش می‌نویسد، در عمارتی که متعلق به نماینده حکومت است و او را باباشیخ می‌نامند، ساکن می‌شود.

در این‌جا بخشی از تاریخ محو یا نامعلوم می‌شود. تا آن‌روزهایی که پادشاهان صفوی بر ایران حکومت می‌کنند و پای جهانگردان اروپایی دیگر به تهران می‌رسد. کسانی مثل سر توماس هربرت که از انگلیس آمده و پیِترو دِلّاواله که متولد رم بوده، از چنارستانی خرم در تهران یاد می‌کنند. در زمان هشتمین پادشاه صفوی که او را به‌نام شاه سلیمان می‌شناسیم و حالا می‌دانیم که مزارش نیز در حرم حضرت معصومه است، روح دیگری بر جان کاخ گلستان دمیده می‌شود.

شاه سلیمان اگرچه در حکومت‌داری اشتباه‌هایی داشت اما بسیار هنردوست بود. شاید همین موضوع باعث شد که او در همان چنارستانی که گفتیم دیوان‌خانه‌ای بسازد. این دیوان‌خانه تا زمان سلطنت پسر شاه سلیمان یعنی شاه سلطان حسین که آخرین پادشاه صفوی مبود، پابرجا است. اما متاسفانه از این بنا مستندات فیزیکی خاصی را امروزه نمی‌توان پیدا کرد.

اما از دوره زندیان کاخ گلستان بیشتر وارد داستان‌ زندگی پادشاهان می‌شود. در دوره زندیه، برای حفاظت بیشتر دور کاخ گلستان خندقی حفر کردند. بعد از آن هم کم‌کم بناهایی اضافه شد. امروزه اگر به دیدن کاخ گلستان بروید بخش‌هایی که زندیه در آن زمان ساخته بود را به سبب سادگی و تفاوت در معماری به خوبی تشخیص خواهید داد.

همه چیز به‌آرامی پیش می‌رفت. تا آن روزی که آغامحمدخان‌قاجار علیه حکومت زندیه به پا خواست. او در نهایت لطفعلی‌خان زند را به شکلی فجیع از میان برداشت و خود بر تخت حکومت نشست.

از این دوران، کاخ گلستان به‌عنوان مقر حکومت دولت قاجار درنظر گرفته شد. بناها، تزیینات و وسیله‌های بسیاری به کاخ اضافه شد. حتی آغامحمدخان قاجار دستور داد که استخوان‌های کریم‌خان زند را نیز بیاورند و در پله‌ای از کاخ گلستان بگذارند تا او هر روز آن‌ها را لگدمال کند! البته این استخوان‌ها در سلسله بعدی احتمالا به کربلا برده شده و با احترام دفن شدند.

تا 130 سال، کاخ گلستان در دستان پادشاهان قاجار باقی‌ماند. خیلی از قصه‌هایی که درباره حرم‌سرا، همسران و رویدادهای قاجار شنیده‌اید در همین کاخ رقم خورده و آثار بخشی از آن‌ها هنوز قابل رویت است.

پس از این دوران، پهلوی روی کار آمد و دو پادشاه آن در همین کاخ تاج‌گذاری کردند. آنچه که امروز از کاخ گلستان می‌بینید، تقریبا 5/6 هکتار وسعت دارد. ابعادی که بنابر اسناد، حدود یک دهم چیزی است که در دوران شکوه این کاخ وجود داشته است. به سبب اهمیت تاریخی، کاخ گلستان به ثبت جهانی رسیده است. این جاذبه بیش از 4 قرن از تاریخ ایران و تهران را در میان خشت و آیینه‌هایش پنهان کرده است.

اجاره روزانه خانه تهران با قیمت مناسب

• 50 هزار تومان تخفیف
• مخصوص کاربران بلاگ
• کد : OTGBLG50

همین الان رزرو کن!

کاخ گلستان کجاست؟

برای دیدن کاخ گلستان باید به منطقه 12 تهران، خیابان 15 خرداد و بالای میدان ارگ بروید. یعنی همان حوالی بازار بزرگ تهران، مسجد ارک، باب‌همایون و چند خیابان و جاذبه مهم دیگر! با این توصیف‌ها، باید حدس زده باشید که به جز آخر هفته‌ها و بعضی تعطیلات، رفتن به کاخ گلستان با ماشین شخصی بسیار دشوار خواهد بود.

چگونه به کاخ گلستان برویم؟

برای رسیدن به کاخ گلستان بهترین راه استفاده از مترو است. برای این منظور در ایستگاه 15 خرداد یا امام خمینی، از مترو پیاده شوید. بعد با حدود 10 دقیقه پیاده‌روی می‌توانید به کاخ گلستان برسید. کاخ گلستان دو ورودی، به شرح زیر دارد.

ورودی 1: ورودی سردر باب عالی، خیابان ناصر خسرو، ضلع جنوبی میدان امام خمینی، خیابان ناصر خسرو، روبه‌روی کوچه‌مروی

ورودی 2: ورودی میدان پانزده خرداد، روبه‌روی مسجد ارک

دیدنی‌های داخل کاخ گلستان

حضور چند سلسله و پادشاهان گوناگون بی‌شک از کاخ گلستان مجموعه‌ای شگفت‌انگیز خلق کرده است. در این‌جا می‌خواهیم برای‌تان از دیدنی‌های داخل کاخ بگوییم.

ایوان تخت مرمر، پیوند دو سلسله

ایوان دارالاماره یا دیوانخانه که آن را به‌عنوان ایوان مرمر نیز می‌شناسند،آن‌را  از قدیمی‌ترین قسمت‌های کاخ گلستان است چراکه اولین سنگ‌بنای آن در دوران زندیه گذاشته شده است. در این ایوان تختی است از جنس مرمر که در زمان فتحعلی‌شاه قاجار و به کمک سنگ‌تراشانی از اصفهان ساخته شده است. در این تخت از بیش از 60 قطعه سنگ استفاده شده است و بنای آن بر دوش فرشتگان و دیوان است. در کنار این‌ها می‌توانید آیینه‌کاری‌ها، معماری خاص، مشبک‌سازی‌ها و اشعاری را نیز ببینید که دو دوره زندیه و قاجار را به هم پیوند داده‌اند.

شمس‌العماره، تاج گلستان

پس از آنکه ناصرالدین‌شاه از سفرهای اروپایی‌اش بازگشت، دوست داشت برخی از دیده‌هایش را در ایران اجرا کند. از آن‌جا که اروپا ساختن ساختمان‌های مرتفع را آغاز کرده بود، ناصرالدین‌شاه نیز دستور داد در کاخ گلستان بنایی 5 طبقه ساخته شود. این بنا را شمس‌العماره نامیدند و برای ساخت آن از فلز استفاده شد. شمس‌العماره تا سال‌ها بلندترین بنای تهران بود و شیوه ساخت آن نیز تحولی در معماری محسوب می‌شد. اکنون نیز این تکه از کاخ گلستان از تماشایی‌ترین بخش‌های آن است اما طبقه دوم این بنا، امکان بازدید ندارد.

تالار سلام، شاهد تاج‌ها

به‌نظر می‌رسد تالار سلام از قدیمی‌ترین موزه‌های ایران است. جایی که باز هم سفر ناصرالدین‌شاه به اروپا دلیل تشکلیش بود. در دوره قاجار از این بخش از کاخ گلستان برای انجام مراسم رسمی سلام استفاده می‌شد. پس از آن تاج‌گذاری پادشاه پهلوی و فرح دیبا نیز در همین قسمت انجام شد. اکنون در این‌جا یک موزه مخصوص نیز وجود دارد. در آن موزه می‌توانید ماکت تخت طاووس (اصل آن در موزه جواهرات است) و نقاشی‌های هنرمند نامدار ایرانی یعنی کمال‌الملک را ببینید. علاوه بر این‌ها، چند شی‌ء مهم که پادشاهان قاجاری هدیه گرفته‌اند، به نمایش گذاشته شده است.

تالار آیینه، وسعت نور و هنر

در کنار تالار سلام یکی از معروف‌ترین تالارهای کاخ گلستان یعنی تالار آیینه را خواهید دید. این تالار یکی از سوژه‌های نقاشی کمال‌الملک نیز بوده است. وجود آیینه‌ها سبب می‌شود که فکر کنیم با تالاری بزرگ روبه‌رو هستیم. این تالار توسط صنیع‌الملک ساخته شده و قبل از آن یک بنای چوبی در این‌جا قرار داشته است. آیینه، یکی از معروف‌ترین سوژه‌های نقاشی برای کمال‌الملک نیز بوده است.

تالار برلیان، قصه چلچراغ‌ها

در زمان فتحعلی‌شاه قاجار، تالاری به نام بلور وجود داشت. این تالار در طول زمان فرسوده شد و در دوره ناصرالدین‌شاه به جایش تالار برلیان را ساختند. بعدها در دوره پهلوی نیز مهمانان مهم بسیاری در این‌جا ساکن بوده‌اند. اکنون این تالار از زیباترین‌هاست و در آن چلچراغ‌ها و آیینه‌کاری‌های استادانه‌ای را خواهید دید.

تالار عاج یا تالار آج!

یکی از تالارهای کاخ گلستان که می‌توان گذشته آن را در نقاشی‌های به جای مانده از محمود خان ملک الشعرا دید، تالار عاج است. در اینجا 2 عاج بزرگ فیل را نگهداری می‌کنند. برخی می‌گویند این عاج‌ها علت نامگذاری تالار هستند. اما عده‌ای معتقدند، این‌جا محل غذاخوری بود و آگر آج را اینگونه بنویسیم در ترکی، به معنی گرسنه است. یکی از چیزهایی که می‌تواند این نظریه را تقویت کند، سفرنامه‌ای از خانمی بلژیکی به‌نام کارلا سرنا است. او این بخش از کاخ را تالار گرسنگان نامیده است.

تالار ظروف، از ناپلئون تا امپراتور روسیه

بخشی از کاخ گلستان برای نمایش ظروف قدیمی و بسیار باارزش کاخ درنظر گرفته شده است. این‌جا می‌توانید ظرف‌هایی را ببینید که مربوط به جنگ‌های ناپلئون بوده‌اند، توسط ملکه ویکتوریا به ایران هدیه شده‌اند یا از طرف امپراتور روسیه به شاهان ایرانی تقدیم شده‌اند. این تالار تا مدت‌ها بسته بود و تنها مهمانان خاص می‌توانستند آن را ببینند، اما حالا برای بازدید عموم باز شده است.

عمارت بادگیر، پادشاهی باد در میان معرق‌ها

از زیباترین و پرکارترین قسمت‌های کاخ گلستان، عمارت بادگیر است. قدمت این بخش نیز به دوره قاجار بازمی‌‌گردد و ناصرالدین‌شاه برای شکوه آن تلاش زیادی کرد. حال کفپوش معرق، سقف باشکوه، معماری دقیق و جذاب، نقاشی‌ها، گچبری‌ها، ستون‌ها و آیینه‌ها در کنار هم عمارتی بی‌نظیر را در ضلع جنوبی کاخ گلستان خلق کرده‌اند.

تالار الماس، بازتاب نور در آب

پس از عمارت بادگیر می‌توانید تالار الماس را پیدا کنید. این تالار از دوره فتحعلی‌شاه قاجار به‌جا مانده و از قدیمی‌ترین بخش‌های کاخ گلستان است. در این‌جا دهلیز، پستوها و بالاخانه را در کنار حوضخانه‌ای دوست‌داشتنی خواهید دید. این حوضخانه حالا تبدیل به موزه‌ی عکاس‌خانه کاخ گلستان شده و دیدن آن خالی از لطف نیست.

کاخ ابیض، یادگار سپید عثمانی

در دوره ناصرالدین شاه از پادشاه عثمانی، سلطان عبدالحمید، هدایایی به ایران داده شد. این هدایا شامل مبلمان، فرش و اثاثیه‌ای بسیار ارزشمند بودند. از آن‌جا که تمام تالارها پر بود، ناصرالدین‌شاه دستور ساخت کاخ ابیض را داد. بعد هم خواست که آن را سفید کنند و برای ساخت پله‌ها نیز از سنگ مرمر بهره ببرند. این کاخ در نهایت شکوه بازگشایی شد و سال‌ها کاربرد اداری داشت. تااینکه در سال 1347، به‌عنوان موزه مردم‌شناسی درنظر گرفته شد و حالا از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین موزه‌های ایران است.

خلوت کریمخانی، گوشه‌ای برای آرامش

در کنار تالار سلام می‌توانید ایوانی سه دهنه را ببینید که احتمالا در دوره کریم‌خان‌زند ساخته شده است. این ایوان کاشی‌کاری‌های بسیار زیبایی دارد و علاوه بر کریمخان، شاهان قاجار نیز آن را دوست داشته‌اند. در این بخش دو اثر مهم نگهداری می‌شود. یکی سنگ قبر ناصرالدین‌شاه که تصویر تمام قد او را نشان می‌دهد. این سنگ از ری و مقبره ناصرالدین‌شاه به کاخ گلستان آورده شده و خود پادشاه قاجار این‌جا دفن نیست. علاوه بر این سنگ، می‌توانید تخت پادشاهی فتحعلی‌‎شاه را نیز در همین‌جا ببینید.

کتابخانه، از شاهنامه تا یادگاری قاجاری

یکی از بخش‌های مهم کاخ گلستان که در آن می‌توانید نسخ خطی و کتب مهمی را ببینید، کتابخانه است. این‌جا را بیشتر منبع کتاب‌های دوره قاجار می‌دادند. جالب است بدانید، بسیاری از درباریان قاجار و حتی زنا، در آن دوران سواد داشتند، سفرنامه و داستان نوشته‌اند و حتی برخی به زبان‌های دیگر مسلط بوده‌اند. درنتیجه، تنوع کتاب‌های این قسمت بالا و جالب توجه است.

طوطی‌های کاخ گلستان، سبزهای دوست‌داشتنی

شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید در کاخ گلستان طوطی‌هایی نیز زندگی می‌کنند. آن‌ها عمدتا شاه طوطی یا طوطی بزرگ اسکندر هستند. این طوطی‌ها علاوه بر کاخ گستان در بناهای دیگری از جمله فرهنگسرای نیاوران، موزه سعدآباد، پارک ملت، پارک ساعی و محوطه‌های قدیمی دیگر تهران دیده شده‌اند.

برای آشنایی با دیگر جاذبه‌های پایتخت، مقاله جاهای دیدنی تهران را مطالعه کنید.

استراحت و عکاسی در کاخ گلستان

اگر در حین بازدید از کاخ نیاز به استراحت داشتید می‌توانید از چای‌خانه استفاده کنید. ضمنا فضایی هم برای گرفتن عکس یادگاری با لباس‌‌های قاجاری درنظر گرفته شده است. عکاسی و فیلم‌برداری بدون سه‌پایه، تقریبا در تمام کاخ بلامانع است. اما برای تصویربرداری از برخی قسمت‌ها و به‌خصوص نقاشی‌ها باید فلش دوربین را خاموش کنید. استفاده از مونوپاد در موزه‌ها و هلی‌شات در کل مجموعه ممنوع است.

هزینه بازدید و ساعات فعالیت کاخ گلستان

در بهار و تابستان کاخ گلستان از 9 صبح تا ساعت 19 باز است. اما بلیط‌فروشی فقط تا حدود ساعت 17 انجام می‌شود. در پاییز و زمستان از 8:30 صبح تا 17 می‌توانید وارد کاخ شوید. ضمنا فروش بلیط فقط تا ساعت 15:15 انجام می‌شود. برای دیدن این کاخ تقریبا دو ساعت زمان لازم دارید، پس خرید بلیط و ورود به محوطه‌ها را به ساعات پایانی موکول نکنید.

قیمت بلیط کاخ گلستان در سال 1402، برای گردشگری داخلی 46 هزار تومان و برای خارجی‌ها 650 هزار تومان است. راهنمایان تور و کارکنان وزارت میراث فرهنگی می‌توانند رایگان از این کاخ بازدید کنند. این نکته را هم فراموش نکنید، گاهی پیش می‌آید که به‌سبب انجام مرمت و تغییرات یک یا چند تالار امکان بازدید نداشته باشند.

اجاره روزانه خانه تهران با قیمت مناسب

• 50 هزار تومان تخفیف
• مخصوص کاربران بلاگ
• کد : OTGBLG50

همین الان رزرو کن!

سخن آخر

آن روز که پادشاهان در سلسله‌های گوناگون دریافتند که عمر جاودان افسانه‌ است، تصمیم گرفتند از خود آثاری به جا بگذارند. از برخی تنها قصه‌های‌شان مانده، بعضی مزارها و نفرین‌ها را از خود به جا گذاشتند. عده‌ای هم هستند که روزهای بودن خود را در کاخ‌ها سپری کرده‌اند. کاخ گلستان یادگاری از چند دوره مهم تاریخی است. این بنا چیزهای زیادی درباره تهران، پادشاهان و سلسله‌ها برای‌تان بازگو خواهد کرد. اگر دوست دارید تهران را ببینید، اتاقک با امکان اجاره روزانه خانه در تهران یا رزرو ویلا اطراف تهران کنارتان است. بدون نگرانی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری پایتخت دیدن کنید و لذت ببرید.

سوالات متداول