معرفی سوغات و صنایع دستی کرمانشاه | جشنواره‌ای از رنگ‌ها و طعم‌ها

سفر به کرمانشاه ما را دعوت می‌کند به‌دنیایی از رنگ‌ها و طعم‌ها! گویی طبیعت چشم‌نواز و هوای مطبوعش، اثری مثبت بر روی سرشت پاک مردمان خونگرم و مهمان‌نوازش گذاشته است و باعث شده تا دست‌سازهایی زیبا و خوردنی‌هایی لذیذ خلق کنند؛ بنابراین با سفر به این دیار دوست‌داشتنی می‌توانیم خاطره‌هایمان را در غالب خوردنی‌های خوشمزه و صنایع دستی زیبا به همراه داشته باشیم تا با نگاه کردن به آن‌ها هر بار خاطرات سفرمان زنده شود و شیرینی این سفر تا آخر عمر در یادمان زنده بماند. در این‌ مقاله از مجله گردشگری اتاقک، لیستی از سوغات و صنایع دستی کرمانشاه را آماده کرده‌ایم تا هنگام سفر به این خطه سرسبز از تمام زیبایی‌های آن لذت ببریم.

صنایع دستی کرمانشاه، تنوع در طرح و رنگ

دستان توانمند هنرمندان کرمانشاهی، آثار بسیار زیبایی خلق کرده‌اند و از روح خود در آن دمیده‌اند. این آثار هنری زیبا که صنایع دستی کرمانشاه محسوب می‌شوند، گواه اصالت این شهر و مردمانش هستند. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با صنایع دستی کرمانشاه بیشتر آشنا کنیم.

اگر دوست دارید با این دیار زیبا بیشتر آشنا شوید؛ مقاله کرمانشاه کجاست را مطالعه کنید.

گیوه بافی یا کلاش بافی

گیوه یا کلاش، پاپوشی است که از دو بخش رویه و کفی تشکیل شده است. اولین نوع گیوه رویه‌ای از ابریشم داشت، کفی آن هم از پوست گاومیش درست می‌شد و به طبقه اعیان‌نشین اختصاص داشت. امروزه با توجه به جنس رویه و کفی، گیوه در پنج مدل مختلف زیرپارچه‌ای، تخت چرمی، تخت آجیده، تخت لاستیکی و رویه ابریشمی موجود است.

قدیمی‌ها گیوه را به‌دلیل سبکی، راحتی، دوام و هزار و یک دلیل دیگر استفاده می‌کردند تا بتوانند از مناطق سنگلاخی و صعب‌العبور به‌راحتی عبور کنند، اما امروزه بیشتر گیوه به‌عنوان پاپوش روستایی‌ها یا روفرشی استفاده می‌شود. گرچه گیوه‌بافی، هنری 1500 ساله است و در نقاط مختلف ایران رواج دارد، اما اصالت آن به استان‌های کرد زبان برمی‌گردد و حتی شهر نودشه، متعلق به استان کرمانشاه به‌عنوان شهر گیوه به‌ثبت ملی رسیده است. از دیگر مراکز ساخت گیوه در این استان می‌توان به شهر کرمانشاه و روستاهای پاوه و هرسین اشاره کرد.

چرم سازی، هنری دیرینه در کرمانشاه

چرم کرمانشاه شهرتی جهانی دارد و از کیفیت بالایی برخوردار است. هنرمندان کرمانشاهی برای تولید چرم مرغوب از پوست دام آن منطقه مراحلی چون آب زدن پوست، آهک زدن و عورام‌کاری، متورم کردن، نمک پاشیدن، مازوکاری، کاشی‌کاری، رنگ ریختن و صیقل‌زنی را انجام می‌دهند. سپس از چرم تولید شده زین، کیف، کفش و دیگر محصولات چرمی تولید می‌کنند. اگر روزی به کرمانشاه سفر کردید از خرید محصولات چرمی این خطه غافل نشوید.

قالی‌بافی کرمانشاه با دارهای عمودی

قالی‌بافی یکی از صنایع دستی کرمانشاه و هنری ارزشمند در این دیار محسوب می‌شود. این هنر حاصل گره زدن تاروپود فرش به یکدیگر توسط زنان هنرمند این خطه است که در نهایت ظرافت و حوصله انجام می‌دهند. قالی‌های کرمانشاه پرز بلند بوده و در بافت آن‌ها از نخ پشم‌ با رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود. بازوبند، یکی از مهم‌ترین نقش‌های بومی قالی کرمانشاهی است (طرح سینک یا بازوبند، در حاشیه قالی بافته می‌شود و نمادی از اشیای حفاظت‌کننده و سالم نگه‌داشتن فرد در مقابل نیروهای شر و اهریمنی بر روی دستبافته‌های زنان روستایی و عشایر کرمانشاه است).

جالب است بدانید، برای بافت قالی در کرمانشاه، دار را به‌صورت عمودی نصب می‌کنند. این تنها تفاوت قالی‌بافی با دیگر شهرهای ایران است. قالی‌بافی در بیشتر روستاهای سنقر، صحنه، کنگاور، دینور و بیستون رایج است و در میان‎ ‎عشایر منطقه غربی کرمانشاه به‌خصوص ثلاث باباجانی انجام می‌شود.

گلیم بافی، نمادی از فرهنگ و تمدن

در مناطق خوش آب‌وهوا معمولا پرورش دام بسیار رایج است و در کنار آن می‌توان از پشم گوسفندان محصولاتی زیبا و جذاب چون گلیم تهیه کرد. به‌همین دلیل یکی از رایج‌ترین هنرهای کرمانشاه، گلیم‌بافی است که معمولا در کارگاه‌های خانگی و خانه‌های روستاهای این خطه و توسط زنان خانه‌دار انجام می‌شود. در میان مناطق مختلف کرمانشاه، روستای هرسین بهترین گلیم‌ها را عرضه می‌کند حتی گلیم‌های این منطقه شهرت جهانی داشته و برخی از مدل‌ها در موزه‌ها نگه‌داری می‌شوند.

گلیم‌های کرمانشاه، نمادی از تمدن و فرهنگ‌های مختلف هستند و از معروف‌ترین این نقوش می‌توان به مواردی نظیر چشمه نظامی و‎ ‎نقوش ترکیبی درخت و لانه گنجشک، مرغابی، مار، عروسک، قیچی، خطوط افقی، عمودی‎، نقش قرقره راه راه، پنجه گربه، قاچ خربزه، گل مشرفی، گل ترمه و سوزنی اشاره کرد.

برای اجاره سوئیت و خانه روزانه در کرمانشاه می‌توانید از سایت اتاقک کمک بگیرید.

جاجیم بافی

جاجیم صنعتی پرطرفدار در میان مردم کرمانشاه است تا جایی‌که در عروسی‌ها و مناسبت‌ها به‌عنوان جهیزیه و چشم‌روشنی به عروس و دامادها هدیه می‌دهند. بسیاری افراد جاجیم را با گلیم اشتباه می‌گیرند. گرچه هر دو با پشم بافته می‌شوند، اما باید گفت جاجیم پارچه‌ای بدون پرز است که آن را در چهارتخته می‌بافند و سپس آن‌ها را به هم دوخته و وصل می‌کنند؛ بنابراین از جاجيم می‌توان ‎به‌عنوان بالاپوش گرم هم استفاده کرد. برای خرید مرغوب‌ترین جاجیم کرمانشاه باید سفری به روستاهای اورامانات و ثلاث باباجانی داشته باشید.

ارغوان بافی یا سبد بافی

ارغوان‌بافی یا سبد بافی، یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی کرمانشاه است. هنرمندان کرمانشاهی با دستان توانمندشان به شاخه‌ها، ترکه‌ها و ساقه‌های گیاهان و درختان شکل می‌دهند و آثاری ارزشمند خلق می‌کنند. برای ارغوان‌بافی، بهتر است از شاخه درخت ارغوان که بیشتر در روستاهای پاوه، داریان و اورامانات می‌روید، استفاده کرد. چراکه این درخت، شاخه‌ها و ترکه‌های بسیار مقاومی داشته و جان می‌دهد برای تولید محصولاتی نظیر سبد نان و سبزی، سبد میوه و غیره.

موج بافی، هنر بافت پارچه‌های پشمی

موج‌بافی یا رختخواب پیچ و مفرش، از دیگر هنرهای ارزنده کرمانشاه است. این هنر نوعی پارچه‌ای پشمی است که از در هم تنیده شدن پشم خالص به‌وجود می‌آید و از آن به‌عنوان پتو، پشتی، رختخواب‌پیچ، بقچه، زیرانداز، فرش، رویه كرسی، سجاده، جانماز و چادرهای عشایر استفاده می‌شود.

تنوعی از رنگ‌ها و طرح‌های مختلف در این پارچه‌ها دیده می‌شود و از مهم‌ترین طرح‌های این هنر ارزشمند می‌توان به مواردی نظیر کشکولی، چهار خانه، سیاه و سفید، تخت قرمز، برمالی و‎ ‎شطرنجی اشاره کرد. غالبا برای بافت این پارچه‌های پشمی از رنگ‌هایی شاد استفاده می‌کنند، اما در میان آن‌ها جانمازهایی به طول ۱۰ متر و عرض ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر، با ترکیب رنگی سیاه سفید و قهوه‌ای هم دیده می‌شوند.

اگر بخواهیم درباره صنعت موج‌بافی بیشتر بدانیم باید گفت موج، شامل دو تکه هم‌اندازه با روش اریب بافی و طرح جناغی است. سپس دو تکه به یکدیگر دوخته و انتهای موج با منگوله تزیین می‌شود. برای موج‌بافی نیاز به دستگاه‌هایی مخصوص از جنس چوب داریم که بر روی زمین یا داخل گودال قرار می‌گیرند و برای کار با آن به یک بافنده و یک نفر ماسوره‌پیچ نیاز داریم. با تغییر عرض دستگاه‌ها اندازه پارچه‌ها هم دستخوش تغییر می‌شوند، اما به طور استاندارد پارچه‌ها در طول ۱۰ متر و عرض ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر بافته می‌شوند.

شاید در گذشته هنر موج‌بافی روبه انقراض بود، اما امروزه با به‌روزشدن رنگ‌آمیزی و نقش‌پردازی این صنعت جانی دوباره گرفت و از آن کالاهایی چون کیف، کفش، کیف موبایل، قاب آینه و غیره در استان کرمانشاه تولید می‌کنند.

در حال حاضر، چند کارگاه موج‌بافی در منطقه اورامانات و جوانرود کرمانشاه مشغول به کار هستند و گردشگران می‌توانند، به این مناطق بروند و ضمن بازدید از کارگاه‌ها محصول مورد نظرشان را هم خریداری کنند.

پرده‌بافی، هنر بافت پرده‌های نخی

پرده‌بافی به هنر بافت پرده‌های نخی در ابعاد و اندازه‌های متفاوت گفته می‌شود، اما از این هنر قدیمی و رایج در کرمانشاه تنها چند کارگاه پرده‌بافی فعال باقی مانده است. امروزه اهالی این خطه، بیشتر برای تزئین خانه‌هایشان از پرده‌هایی استفاده می‌کنند که با هنر موج‌بافی تولید شده است. ناگفته نماند، دستگاه پرده‌بافی و موج‌بافی مشترک بوده و تنها در نحوه بافت تفاوت دارند.

نمد مالی، پارچه‌ای بدون بافت

نمد مالی هنری است که به‌وسیله آن نمد تولید می‌شود. نمد تنها پارچه‌ای است که برای تولید آن از بافت استفاده نمی‌شود. نمد بافته‌ای نسبتا محکم و ضخیم است که از درهم تنیده شدن الیاف پشمی با استفاده از فشار، رطوبت و حرارت تولید می‌شود. برای این‌که بهترین نمد را داشته باشیم، بهتر است از پشم بهاره گوسفند، صابون و زرده تخم مرغ استفاده کرد. لازم به ذکر است، نمدهای استان کردستان به‌دلیل نژاد مرغوب گوسفندان این خطه از کیفیت مطلوبی برخوردارند. از نمد می‌توان اقلام مختلفی نظیر کلاه نمدی، خورجین، زیرانداز، پادری و غیره تهیه کرد.

چیغ بافی، حصاری امن در اطراف سیاه چادرها

چیغ، چیخ یا چیق که البته شهرنشین‌ها از آن به‌عنوان پاراوان یاد می‌کنند، از دیگر هنرهای اصیل کرمانشاه است. این بافت حصیری با پهنای تقریبی ۱۵۰ سانتی‌متر، از تولیدات مناطق عشایر‌نشین کرمانشاه است که برای حفاظت اطراف سیاه چادرها از ورود گرما، سرما، باد، باران و خاک به درون چادر و جداسازى بخش‌هاى داخلى چادر از آن استفاده می‌کنند.

مهم‌ترین ماده اولیه چیغ‌بافی، نوعی نی توخالی مردابی است كه از اطراف رود‌خانه‌ها یا مرداب‌ها تهیه می‌شود و از طول آن را به چهار قسمت تقسیم می‌كنند. جالب است بدانید، طرح‌ها، رنگ‌ها و زیبایى‌هاى چیغ، سلیقه زنان كوچ‌نشین را نشان می‌دهد و نقش‌های به‌کار رفته روی چیغ هندسی و ذهنی است. زنان عشایر، نی‌های آماده شده را همراه با پشم بز به هم می‌بافند تا چیغ آماده شود و برای زیباتر شدنش روی آن به وسیله نخ‌های رنگارنگ پشمی نقش‌هایی زیبا ایجاد می‌کنند.

مرس‌بافی، تولید پارچه‌ای رنگی، اما بدون رنگ

زیبایی لباس محلی مردان و زنان کرمانشاه مدیون پارچه‌ای محلی به نام مرس است که در این خطه بافته می‌شود. این پارچه از کرک نازک زیر گردن و شکم نوعی بز محلی تهیه می‌شود. جالب این‌جاست، در فرآیند تولید، پشم مرس را رنگ نمی‌کنند و تنها با ترکیب دو یا چند نوع پشم خود رنگ و حلاجی کردن آن‌ها به دست می‌آید.

امروزه مرس‌بافی به‌ثبت آثار ملی رسیده است و کارگاه‌های تولید آن بیشتر در مناطق و شهرهای جوانرود، روانسر، مهاباد، سقز و شهر زاخو عراق وجود دارند.

ابزارهای فلزی با قدمتی دیرینه

صنعت فلزکاری در کرمانشاه قدمتی دیرینه داشته و از قدیم‌الایام آهنگران این شهر در کارگاه‌های مخصوص به این حرفه مشغول به ساخت ابزارآلاتی مانند چاقو، کارد، قندشکن، ابزار زین و یراق، قفل و کلید و آلات کشت و زرع بودند. گرچه این صنعت رونق گذشته را ندارد، اما هم‌چنان در کارگاه‌های شهر کرند و چند کارگاه آهنگری در کرمانشاه رواج دارد.

قلم زنی، هنری زیبا در کرمانشاه

اگر با هنر قلم‌زنی و بزرگان این عرصه آشنایی داشته باشید، حتما نام استاد علی اكبر عين القضايی به‌گوشتان خورده باشد. این استاد گرانقدر از هنرمندان نام‌آشنای استان کرمانشاه در زمینه قلم‌زنی است و با پرورش جوانان زیادی در این عرصه موفق شده تا به این هنر اصیل رنگ بخشد.

هنرمندان کرمانشاهی، با الهام گرفتن از آثار تاريخی دوره هخامنشی و ساسانی و طبيعت منطقه و با استفاده از ابزارهایی مانند چکش و قلم در نهايت ظرافت و زيبايی بر روی فلزاتی نظیر طلا، نقره، مس، برنج، ورشو و مفرغ حکاکی می‌کنند.

ساخت سازهای سنتی از جنس طبیعت

مردم کرمانشاه، اهل دلند و روحشان با موسیقی اصیل و سنتی ایرانی عجین شده است. به‌همین دلیل، این دیار دوست‌داشتنی، مهد ساخت سازهای سنتی مانند دف و تنبور، سه تار، چگور و دیوان است. این سازها در ابعاد کاسه، دسته، تعداد سیم‌ها، تعداد پرده‌ها، تعداد گوشی‌ها و هم‌چنین نواختن با تنبور متفاوت هستند.

خوشمزه‌های کرمانشاه با طعم اصیل روغن حیوانی

کرمانشاه شهری کوهستانی با خوراکی‌های مقوی و خوشمزه است. مردم این دیار بیشتر سعی می‌کنند تا خوراکی‌های خوشمزه کرمانشاه را با استفاده از مواد اولیه بومی و محلی این خطه تهیه کنند. وقتی این خوراکی‌های خوشمزه را نوش‌جان می‌کنید، بوی بی‌نظیر روغن کرمانشاهی مشامتان را عطرآگین خواهد کرد. بیشتر خوراکی‌های کرمانشاه، بسیار شیرین و لذیذ بوده و طمعی دلچسب دارند و بهترین گزینه برای خريد سوغاتی از کرمانشاه محسوب می‌شوند. در ادامه این خوشمزه‌های کرمانشاهی را به شما معرفی می‌کنیم.

نان برنجی، شیرینی ترد و خوشمزه

معرفی خوشمزه‌های سنتی کرمانشاه را می‌خواهم با قدیمی‌ترین آن‌ها معروف به نان برنجی آغاز کنم. این شیرینی خوشمزه، قدمتی 150 ساله داشته و اصالت آن به دوره قاجار برمی‌گردد. البته امروزه نان برنجی در بسیاری از شهرهای ایران پخته می‌شود و پایه ثابت مهمانی‌ها و جشن‌ها به‌شمار می‌آید. اما اگر یک بار طعم نان برنجی کرمانشاه را امتحان کنید به اصالت آن پی می‌برید.

نان برنجی در دو نوع سفید و زعفرانی تهیه شده و بافتی ترد دارد؛ بنابراین مراقب باشید، هنگام خوردنش آن را زیاد فشار ندهید، چراکه به آسانی خرد می‌شود.

شیرینی کاک، سوغاتی خوشمزه کرمانشاه

کاک یکی از شیرینی‌های خوشمزه کرمانشاه است که البته در شیراز آن را با نام نان یوخه می‌شناسند. این سوغاتی خوشمزه که بین کرمانشاه و شیراز مشترک است، از خمیری مخصوص با ورقه‌های نازک تهیه می‌شود که دور هم پیچیده می‌شوند و در نهایت روی آن را با پودر نارگیل، پسته یا بادام تزیین می‌کنند. جالب ‌این‌جاست که شیرینی کاک، در لیست آثار معنوی کشور ثبت شده است.

نان خرمایی یا نان خانقی

بی‌شک، نان خرمایی کرمانشاه یا نان خانقی، از مقوی‌ترین و بهترین سوغاتی‌های آن محسوب می‌شود. برای تهیه این خوراکی خوشمزه بیشتر از مواد محلی کرمانشاه مانند مغز گردو، خرما، تخم‌مرغ، گلاب، کره و آرد گندم استفاده می‌شود. این شیرینی پرآوازه را می توانید به‌عنوان یک عصرانه دلچسب همراه با چای نوش‌جان کنید.

نان شکری، نان محلی کرمانشاه

یکی دیگر از نان‌های سنتی و مقوی کرمانشاه نان شکری آن است. این خوراکی خوشمره از ترکیب تخم‌مرغ، آرد، پودر قند، روغن کرمانشاهی، زعفران دم کرده و هل پخته می‌شود و طعم و عطر متفاوت آن تا مدت‌ها در دهانتان باقی خواهد ماند. ناگفته نماند، علت این طعم و عطر متفاوت استفاده از روغن حیوانی در ترکیبات آن است.

روغن حیوانی، اصیل‌ترین سوغاتی کرمانشاه

قهرمان خوراکی‌های خوشمزه کرمانشاه به روغن حیوانی این خطه سرسبز تعلق دارد. علت کیفیت بالای روغن حیوانی کرمانشاه هم، به‌دلیل آب‌وهوای خوب این خطه و توسعه کشاورزی و دامپروری در آن است.

روغن حیوانی کرمانشاه بر خلاف دیگر روغن‌های موجود، رسوب نمی‌کند و حتی اگر مقداری از آن را در دهانتان بگذارید به‌راحتی آب می‌شود؛ بنابراین خوردن این روغن به‌اندازه کافی، مشکلاتی نظیر چربی خون و بیماری‌های قلبی را به‌همراه نخواهد داشت.

تهیه این روغن مقوی، کاری تخصصی است و باید تولید آن را به دست بومیان کرمانشاه بسپارید. برای تهیه روغن حیوانی، شیر را بعد از دوشیدن در ظرفی خاص ریخته و آن‌‌قدر تکان می‌دهند تا چربی از شیر جدا شود. سپس چربی به دست‌آمده از شیر را مدت زمان زیادی حرارت می‌دهند تا به غلظت دلخواه برسد.

شیرینی بژی با طعمی دلچسب

شیرینی‌های سنتی، علاقه‌مندان و طرفداران زیادی دارند. شما هم اگر به امتحان کردن طعم انواع شیرینی‌های بومی کرمانشاه علاقه دارید پیشنهاد می‌کنم، خوردن شیرینی بژی را هنگام سفر به این خطه فراموش نکنید. این شیرینی خوشمزه از ترکیب شیر، روغن حیوانی کرمانشاهی، رازیانه، زیره، شکر، آرد مخصوص نان سنگک، زعفران و آب تهیه می‌شود. برای نرم‌تر شدن باید پس از پخت، آن‌ها را درون قابلمه ریخته و دربش را ببندید.

شیرینی بژی معمولا در وعده صبحانه استفاده می‌شود و ماندگاری طولانی مدت آن باعث می‌شود تا در سفر و برای خرید سوغاتی گزینه مناسبی به‌شمار آید.

نان برساق، میان‌ وعده‌ای مقوی

زنان هنرمند کرمانشاهی با دستان معجزه‌گرشان از مواد اولیه‌ای مانند روغن حیوانی، نمک، زردچوبه، شیر، شکر، تخم‌مرغ و آرد، نان خوشمزه‌ای معروف به برساق تهیه می‌کنند. این نان سنتی یک نوع شیرینی است که در روغن طبخ می‌شود و بسیار مقوی و سبک است.  نان برساق گزینه مناسبی برای میان‌وعده کودکان، پذیرایی در دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه و بهترین خوراکی‌ برای افطار است. نان برساق ماندگاری بسیار خوبی دارد؛ بنابراین می‌توانید آن را به‌عنوان سوغاتی خریداری کنید.

قاووت، معجونی مقوی

قاووت میان‌وعده‌ای مقوی و خوشمزه است که از ترکیب آرد نخودچی، تخم گشنیز، رازیانه، تخم خرفه، سیاه‌دانه، تخم کتان، قهوه، تخم کاهو، پودر پسته، بادام و … تهیه می‌شود. کرمانشاهی‌ها این مواد را با هم آسیاب می‌کنند و هنگام به‌دنیا آمدن کودک آن را در کاسه‌ای کوچک و در کنار میوه و شیرینی به مهمانان تعارف می‌کنند.

قاووت منبع کاملی از انرژی است و برای تقویت قوای جسمی بدن بسیار مفید خواهد بود. رنگ آن هم با توجه به میزان مواد اولیه موجود در آن تغییر می‌کند. به‌عنوان مثال با زیاد شدن پودر پسته رنگ آن متمایل به سبز شده و با اضافه کردن قهوه، رنگ قاووت، قهوه‌ای می‌شود.

سخن آخر

شما هم اگر با خواندن این مقاله برای خوردن خوشمزه‌های کرمانشاه، آب از دهان‌تان راه افتاد یا این‌که دلتان خواست یکی از آثار و صنایع دستی کرمانشاه زیبا را به دکوراسیون ارزشمندتان اضافه کنید، زمان آن فرارسیده تا به دیار زیبای کرمانشاه سفر کنید و از زیبایی‌های آن لذت ببرید.

برای این‌که از تمام زیبایی‌های کرمانشاه لذت ببرید، چه خوب است در این دیار خوش آب‌وهوا اقامتی چند روزه داشته باشید. برای اقامت در کرمانشاه فقط کافی است در آرامش کامل و ضمن نوشیدن یک لیوان چای داغ، اقامتگاه مورد نظرتان را قبل از حرکت از سایت اتاقک به‌صورت آنلاین رزرو کرده و آسوده خاطر سفر کنید.

سوالات متداول