صنایع دستی و سوغات سوادکوه | هنر دستان قدرتمند مردمان محلی

سوادکوه یکی از شهرستان‌های استان مازندران است که دارای جاذبه‌های طبیعی و زیبایی است و همچنین یکی از قطب‌های صنایع‌دستی ایران، محسوب می‌شود. صنایع‌دستی سوادکوه به دلیل سادگی و کاربردی که دارند، همیشه موردپسند اکثریت گردشگران بوده‌اند و همین امر سبب محبوبیت سوغاتی‌های سوادکوه بوده و هست.

برای آشنایی بیشتر با این شهر مقاله سوادکوه کجاست؟ را مطالعه کنید.

صنایع‌دستی و سوغاتی‌های سوادکوه

سوادکوه دارای طبیعت بکر، صنایع‌دستی بسیار متنوع و همچنین بوم گردی‌های بسیار زیبایی است. علاوه بر این سوادکوه خوراکی‌های خوشمزه و محلی بی‌نظیری نیز دارد که توأم با سادگی و پاکی مردمان سوادکوه هستند و طعمی فراموش‌نشدنی دارند. این خوراکی‌های خوشمزه به‌نوبه‌ی خود یکی از جذاب‌ترین سوغاتی‌های سوادکوه نزد گردشگران و به‌ویژه برای شکموها محسوب می‌شوند؛ بنابراین با سفر به این شهر می‌توان خوراکی‌های خوشمزه و متنوعی را امتحان کرد. بی‌شک اکثر مسافرانی که سوادکوه را به‌عنوان مقصد خود برای سفر انتخاب می‌کنند، هنگام ورود به شهر سوادکوه ناظر جاذبه‌ها و طبیعت زیبای سوادکوه هستند که بخشی از سوغاتی‌های سوادکوه، برگرفته از همین طبیعت و جنگل‌های زیبای سوادکوه است.
در ادامه با معرفی صنایع دستی و سوغات سوادکوه با ما در اتاقک همراه باشید.

در ابتدا به معرفی و توضیح راجع به صنایع‌دستی این منطقه می‌پردازیم و سپس در مورد سوغاتی‌های خوارکی آن‌که در واقع بخشی از سوغاتی‌های خوشمزه سوادکوه نیز هستند، صحبت می‌کنیم.

دست بافته‌های سوادکوه، هنر دستان قدرتمند مردمان محلی

دست‌بافته‌ها همانند زبان، نمونه‌های بارز فرهنگی هر قومی محسوب می‌شوند و دست‌بافته‌های سوادکوه نیز، از این امر جدا نیستند. هنر دست مردمان اصیل و محلی سوادکوه، تلفیقی از سادگی و زیبایی است. بافته‌های نخی و ابریشمی با تنوع رنگی بی‌نظیر که دارد، چشم هر گردشگر را خیره خواهد کرد و می‌توان از آن‌ها به‌عنوان یکی از به‌یادماندنی‌ترین سوغاتی‌های این منطقه یاد کرد. نکته جالب در مورد این دست‌بافته‌ها، به‌کارگیری طرح طبیعت زیبا و چشم‌نواز سوادکوه، در آن‌ها است. این طرح با گذشت زمان، به طرحی رایج در منطقه تبدیل‌شده است. داشتن یکی از این دست‌بافته‌ها، در عین سادگی که دارد، همیشه جلوه زیبایی دارد و یادآور طبیعت بکر سوادکوه نیز خواهد بود. این دست بافته‌ها شامل:

• پتوها و رواندازهای نخی
• کرچال‌بافی یا جاجیم‌بافی
• دستکش پشمی
• باشلق
• پارچه‌های دلیجی
• چوخا

و غیره می‌شوند.

جوراب‌های رنگی با طرح‌های رکمی و کوتری

از آنجایی که دامداری در شمال کشور از جمله سوادکوه رواج دارد، صنایعی که مواد اولیه آن‌ها از پشم دام است نیز رواج دارد. جوراب‌بافی یکی از مهم‌ترین صنایع‌دستی شمال است و در سوادکوه نیز رواج دارد. این دست‌بافته‌های زیبا هنر دست بانوان سوادکوه هستند که در طرح‌ها و رنگ‌های زیبا، بافته‌شده و به فروش می‌رسند.

 

چادرشب بافی

چادرشب بافی نمونه‌ای از صنایع‌دستی است که در چند سال اخیر موردتوجه قرارگرفته و طرفداران زیادی دارد. در سوادکوه نیز هنرمندان به این هنر مشغول هستند. چادرشب در سوادکوه استفاده‌های متعددی دارد. از مهم‌ترین استفاده آن می‌توان به روی تخت‌خواب و بستن پتو‌ها و تشک‌ها اشاره کرد.

شمد

شمد‌بافی در استان مازندران و یزد رواج زیادی دارد و معمولاً به‌عنوان روانداز، در هوای معتدل کاربرد دارد. احتمال شمد‌ها را در بازارهای صنایع دستی مناطق سوادکوه زیاد دیده‌اید. هنرمندان سوادکوه از شمد استفاده‌های متعددی داشته‌اند اما با گسترش شهرنشینی، رفته‌رفته شمد نیز رو به فراموشی رفت. امروز شمد تنها به عنوان سوغات منطقه سوادکوه در بازارچه‌های سوادکوه دیده می‌شود.

گلیم و جاجیم سوادکوه

گلیم‌ و جاجیم‌های بی‌نظیر ایرانی همیشه زبانزد جهانیان بوده و هست. تعداد زیادی از شهرهای ایران به دلیل رواج این هنر در آن‌ها، شهرت ویژه‌ای دارند که سوادکوه نیز از این شهرت، سهم ویژه‌ای دارد. گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی سوادکوه، ریشه در کار اصلی این منطقه، یعنی دام‌پروری دارد. مسیر تکاملی هنر گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی این منطقه از نمدمالی، گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی تا فرش‌های دست‌بافت، چندین قرن سابقه دارد. مطمئناً این گلیم و جاجیم‌های رنگارنگ، از چشمان ناظر گردشگران و افراد جویای هنر، دور نخواهد بود. گلیم و جاجیم‌های رنگارنگ سوادکوه، یکی از بهترین سوغاتی‌هایی است که می‌توانید برای خود و عزیزانتان به یادگار ببرید.

صنایع چوبی سوادکوه

از گذشته‌های دور تا به امروز، چوب نقش ویژه‌ای ‌در تأمین رفاه زندگی انسان‌ها داشته است. انسان همواره در ساخت ابزارهای مختلف جهت آسایش بیشتر، از چوب استفاده می‌کند. این صنعت زیبا، هنوز هم در سوادکوه به‌صورت حرفه‌ای حفظ‌ شده و از نمونه‌های صنعت چوب این منطقه، می‌توان به لاک تراشی اشاره کرد. هنر لاک تراشی بیشتر در مناطق جنگلی رواج دارد و با تراش دادن ریشه و تنه درختان، ابزارهای چوبی تولید می‌شود. ازجمله لوازمی که با استفاده از این هنر زیبا ساخته می‌شوند، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• ملاقه، کفگیر و قاشق‌های چوبی: در زبان محلی به آن‌ها «پل گیر»، «کترا» و «گچه» گفته می‌شود.
• دانه پاش: به‌عنوان جایگزین سینی برای پاک کردن برنج و حبوبات کاربرد دارد.
• جوله: شبیه پارچ آب است و برای دوشیدن شیر و نگهداری انواع مواد لبنی از آن استفاده می‌شود.
• کلز: کاربرد آن شبیه به ملاقه است و در هم زدن و سرد کردن شیر کاربرد دارد.
• کیله لاک: به‌عنوان پیمانه از آن استفاده می‌شود.
• عصا: در زبان محلی به آن «ازدار» گفته می‌شود.
• قند چوله: در خرد کردن قند از آن استفاده می‌شود.
• سیرکوب: درگذشته به‌عنوان هاون از آن استفاده‌شده است.

این ابزارها هم جنبه زیبایی و نوستالژی دارند و هم می‌توان به‌عنوان لوازم آشپزخانه از آن‌ها استفاده کرد.

سوغاتی‌های خوشمزه سوادکوه

گذشته از صنایع‌دستی زیبا و هنرمندانه سوادکوه، خوراکی‌های خوشمزه و ساده آن نیز زبان‌زد تمام افرادی است که تجربه شیرین رفتن به منطقه سوادکوه را داشته‌اند.

حلوای مخصوص سوادکوه

حلوا به جهت مواد مغذی و سهولت مصرف، همیشه طرفداران زیادی در مناطق مختلف ایران و به‌ویژه در مناطق سردسیری دارد. حلوا به شکل‌های بسیار متفاوت درست می‌شود و مواد اصلی تشکیل‌دهنده حلوای سوادکوه، آرد گندم و شکر است که طعم بسیار لذیذ و بی‌نظیری دارد.

نان‌های محلی سوادکوه

یکی دیگر از خوراکی‌های مقوی و بی‌نظیر سوادکوه، نان‌های خوشمزه و محلی هستند که روستاییان با دستان خود و با استفاده از محصولات کشاورزی خودشان، داخل تنور به پخت آن می‌پردازند.

نان پیازی سوادکوه

یکی از نان‌های خوشمزه‌ای که به ثبت ملی هم رسیده، نان پیازی روستای دهمیانِ سوادکوه است. این نان مقوی با آرد گندم و پیاز خلالی شده، زعفران و تخم‌مرغ تهیه می‌شود. مواد و شیوه پخت نان پیازی شباهت زیادی به «کلانه» یکی از نان‌های محلی کردستان دارد. گردشگرانی که عازم سوادکوه می‌شوند، می‌توانند نان پیازی را هم با غذا صرف کنند و هم به‌صورت جداگانه در یک وعده غذایی میل نمایند. طعم گرم و لطیف نان پیازی آن‌قدر بی‌نظیر و خوشمزه است که بی‌شک می‌توانید آن را به‌عنوان یکی از خوشمزه‌ترین سوغاتی‌های سوادکوه، برای خود و عزیزانتان ببرید.

پنجه‌کش، نان بزرگ و خوش‌سیمای سوادکوه

پنجه‌کش یکی دیگر از نان‌های محلی منطقه سوادکوه است. این نان به جهت ابعاد بزرگ و پهنی که دارد به پنجه‌کش معروف می‌باشد. می‌توان گفت یک قرص از آن برای تمامی اعضای یک خانواده بزرگ، کفایت می‌کند.

نان‌شیرینی گاتا

گاتا شیرینی لایه‌ای است که با مخلفات متنوعی ازجمله گردو، آرد، مایه‌خمیر، دارچین و غیره پخته می‌شود و این مخلفات در وسط شیرینی قرار می‌گیرند. شیرینی گاتا، نان‌شیرینی معروف ارمنی است که مردمان منطقه سوادکوه باسلیقه و هنر خاص خود آن را درست می‌کنند و به ثبت ملی هم رسیده است. با سفر به سوادکوه می‌توان این نان خوشمزه‌ و چندلایه‌ای که یکی از نان‌شیرینی‌های رایج در بین مردمان سوادکوه است را میل کرد یا به عنوان سوغات تهیه کنید.

کچیله نان سوادکوه

یکی دیگر از سوغاتی‌های محلی که می‌توانید در منطقه سوادکوه تهیه کنید، کچیله نان است. کچیله نان به‌وفور در سواد‌کوه و روستاهای اطراف پخته می‌شود. این نوع نان‌های محلی ظاهری تقریباً دایره‌ای شکل و طعم بسیار لذیذی دارند. کچیله نان را می‌توانند برای هر گردشگری جالب و به‌یادماندنی باشند.

پشت زیک

یکی دیگر از سوغاتی‌های شیرین منطقه سوادکوه پشت‌زیک است. پشت زیک از ترکیب کنجد تفت‌داده، شکر، گردو، کره و آب‌نارنج تهیه می‌شود. مردم منطقه سوادکوه پشت‌زیک را برای مهمانی‌ها، مراسم‌ها و جشن‌های مذهبی تهیه می‌کنند. امروزه می‌توانید، این شیرینی را در تمام قنادی‌ها و شیرینی‌فروشی‌ها خریداری کنید.

رشته خوشکار

این رشته بیشتر در ماه رمضان تهیه‌ می‌شود و شما می‌توانید به‌صورت داغ و تازه  آن را میل کنید. این رشته به‌صورت خام نیز فروخته می‌شود که در این صورت، شما می‌توانید پس از خرید، آن را در منزل خود سرخ‌کرده و نوش جان‌ کنید. مواد تشکیل‌دهنده این شیرینی خوشمزه شامل: آرد برنج، شیر، شکر، گردو، هل و دارچین می‌شود.