میراث جهانی یونسکو
آثار ثبت شده هر کشوری در یونسکو میتواند یکی از افتخارات آن کشور برای نشان دادن تاریخ، تمدن و فرهنگش باشد. این آثار فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص متعلق به همه انسانهاست و اهمیت جهانی دارد.
به جز مواردی که گفتیم آثار ثبت شده در یونسکو میتواند جزء جاذبههای گردشکری کشورها باشد و باعث رونق صنعت گردشگری خارجی و داخلی آنها شود، برای ما هم میراث جهانی یونسکو که در ایران موجود است بسیار جالب و قابل توجه است.
معیارهای ثبت در لیست میراث جهانی یونسکو
هر مکانی برای اینکه در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شود، باید معیارهای را داشته باشد. جاذبهها و مکانها برای ثبت در میراث جهانی یونسکو در بخش فرهنگی باید شش مورد زیر را دارا باشند:
- نشان از یک شاهکار نبوغ و خلاقیت انسانی
- نشان از تبادل ارزشهای بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامهریزی شهری یا طراحی چشمانداز
- نشان از بیهمتا یا دستکم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده
- نمونهای برجسته در معماری یا تکنولوژی و نشاندهنده مرحله مهمی از تاریخ بشر
- نمونه برجستهای از تعامل بین انسان و محیط زیست یا نماینده یک فرهنگ
- بهطور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنتهای زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی
همچنین هر مکان برای ثبت در آثار طبیعی یونسکو باید چهار معیار زیر را داشته باشند:
- پدیده بی نظیر طبیعی با زمینههای استثنایی و زیباشناسی
- نمونهای برجسته از مراحل و تغییرات تاریخ زمینشناسی
- نمونهای برجسته از فرایندهای زیستمحیطی و بیولوژیکی در تکامل و توسعه زمینی، اکوسیستمهای ساحلی و دریایی و جوامع از گیاهان و حیوانها
- زیستگاههای طبیعی مهم از نظر تنوع زیستی و حاوی گونههای در خطر
میراث جهانی یونسکو در ایران
آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو تا تاریخ 2019 به 24 مکان رسیده است. از بین این آثار ۲۱ اثر میراث فرهنگی و یک اثر میراث طبیعی است. بر این اساس اینفوگرافی میراث جهانی یونسکو در ایران را طراحی کردهایم:
نیایشگاه چغازنبیل، شوش، سال 1979
چغازنبیل اولین جاذبه ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو است. چغازنبیل نیایشگاه باستانی متعلق به تمدن عیلامیها بوده که در 1250 پیش از میلاد ساخته شده است. این بنا امروزه در نزدیکی شهر شوش در استان خوزستان قرار دارد.
تخت جمشید، مردوشت، سال 1979
کمتر کسی در ایران است که نام تخت جمشید را نشنیده باشد. تخت جمشید باشکوهترین یادگار حکومت هخامنشیان در ایران به شمار میرود. این بنا که در شهرستان مردوشت استان فارس قرار دارد، روزگاری کاخ حکومتی داریوش شاه، خشایار شاه و اردشیر اول هخامنشی بوده است.
میدان نقش جهان، اصفهان، سال 1979
میدان نقش جهان یکی از زیباترین میدانهای تاریخی ایران و جهان به حساب میآید. این میدان مستطیلی بازمانده دوران باشکوه صفویان است. در این میدان بناهای تاریخی دیگر از جمله کاخ عالیقاپو، مسجد امام، مسجد شیخ لطفالله و سردرقیصریه قرار دارد.
تخت سلیمان، تکاب، 2003
یکی دیگر از عجایب ایران در میراث جهانی یونسکو، تخت سلیمان است. دریاچه مرموز تخت سلیمان و بناهای تاریخی که پیرامون دریاچه هستند، متعلق به دوران اشکانیان، ساسانیان و ایلخانیان میشوند. این بنای شگفتانگیز در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است.
ارگ بم، بم، سال 2004
نام ارگ بم ما را به یاد زلزله مهیب بم میاندازد. بخشهای زیادی از ارگ بم در زلزله سال 1382 آسیب دید اما به کمک یونسکو بخشهای زیادی مرمت گردید. ارگ بم، بزرگترین سازه خشتی جهان است که بازمانده دوران باشکوه هخامنشیان و اشکانیان میباشد.
مجموعه پاسارگاد، پاسارگاد، 2004
اغلب پاسارگاد را با آرامگاه کوروش اشتباه میگیریم. پاسارگاد، مجموعهای از آثار تاریخی بازمانده از دوران هخامنشیان است. از جمله مهمترین آثار تاریخی در مجموعه پاسارگاد آرامگاه کوروش، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، کاخ بارعام و کاخ اختصاصی میباشد.
گنبد سلطانیه، سلطانیه، 2005
گنبد سلطانیه یکی از بینظیرترین گنبدهای دوپوشش جهان است. این گنبد زیبا بر روی آرامگاه الجایتو بنا شده و جزو شاهکارهای معماری ایلخانیان به حساب میآید. گنبد سلطانیه از سه فضای گنبدخانه، تربتخانه و سردابه تشکیل شده است و یکی از گنبدهای بزرگ آجری ایران را خود دارد.
محوطه بیستون، بیستون، 2006
محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون یکی از جاذبههای تاریخی استان کرمانشاه است که دامنه کوه بیستون قرار دارد. در این محوطه آثار تاریخی بینظیری کشف شده از جمله بزرگترین سنگنوشته جهان که از دوران هخامنشیان باقی مانده است.
مجموعه کلیساهای آذربایجان، سال 2008
سه کلیسای مهم ایران به نامهای قرهکلیسا، کلیسای سنت استپانوس و کلیسای مریم مقدس به عنوان نهمین اثر ایران در سال 2008 وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شدند. این کلیساهای نمونه عالی از معماری و تزئینات سنتی ارامنه هستند.
سازههای آبی شوشتر، شوشتر، 2009
سازههای آبی شوشتر از 13 اثر تاریخی شامل پلها، آسیابها، آبشارها، کانالهای دستکند و تونلهای عظیم هدایت آب تشکیل شدهاند. این سازهها از دوران هخامنشیان تا دوران ساسانیان به منظور بهرهمندی بیشتر از آب احداث شدند.
بازار سرپوشیده تبریز، تبریز، سال 2010
بازار تبریز، یکی از زیباترین بازارهای سرپوشیده جهان است. این بازار در حدود یک کیلومتر مربع مساحت دارد و بزرگترین بازار سرپوشیده جهان به حساب میآید. بازار تبریز از بازارچهها، تیمچهها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل شده است.
بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی، اردبیل، 2010
بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی یکی از زیباترین بناهای آرامگاهی ایران است. شیخ صفیالدین اردبیلی نیای بزرگ دودمان صفویان ایران است. این مجموعه نفیس در سال 735 ه.ق به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. در زمان صفویان به دلیل ارادات ویژه شاهان صوفی به شیخ صفیالدین، بقعه تکمیل و تزیین بیشتری به آن افزوده شد.
مجموعه باغهای ایرانی، سال 2011
باغهای ایرانی از معماری و ساختار منحصربه فردی برخوردار هستند. ریشه باغهای ایرانی را باغ پاسارگاد نسبت میدهند. مجموعه باغهای ایرانی شامل باغ پاسارگاد، باغ ارم، باغ چهل ستون، باغ فین، باغ شارده، باغ عباسآباد، باغ شازده، باغ پهلوانپور و باغ اکبریه است.
مسجد جامع اصفهان، اصفهان، سال 2012
مسجد جامع اصفهان یکی از مهمترین و قدیمیترین بناهای مذهبی استان اصفهان و ایران است. این مجسد در کنار میدان کهنه یا سبزه میدان اصفهان قرار دارد و از قسمتهای مختلفی مانند گنبد تاجالملک، شبستانها چهار ایوانی و مدرسه مظفری تشکیل شده است.
برج گنبد قابوس، گنبدکاووس، 2012
برج گنبد قابوس، بنای تاریخی از قرن چهارم هجری است. برج قابوس را بلندترین برج تمام آجری جهان میدانند که از زمین 15 متر بلندی دارد. سبک معماری برج، رازی است. بنا در زمان پادشاهی کاووس بن وشمگیر در گنبدکاووس گه پایتخت پادشاهان آلزیار بوده، بنا گردیده است.
کاخ گلستان، تهران، 2013
مجموعه کاخ گلستان در میدان ارگ تهران قرار داد و دارای قدمت 440 ساله است. ساخت مجموعه کاخ گلستان از زمان شاه طهماسب یکم در دوران صفویه شروع شد و در دورههای مختلف، بناهای متعددی به این مجموعه اضافه شده است. مجموعه گلستان در زمان قاجار گسترش فراوانی یافت و محل سکونت شاهان قاجار شد.
شهر سوخته، هامون، 2014
شهر سوخته بقایای دولت شهری باستانی در ایران است. این شهر در جنوب شهر محمدآباد مرکز شهرستان هامون قرار گرفته است. شهر سوخته روی آبرفتهای مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دوره ساخت این شهر با دوره برنز و تمدن جیرفت است. بقایای شهر سوخته نشان میدهد، این شهر دارای پنج قسمت اصلی شامل بخش مسکونی، بخشهای مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان بوده است.
روستای میمند، میمند، 2015
روستای صخرهای میمند، یکی از روستاهای دیدنی کشور است که به دلیل معماری شگفتانگیزیش در جهان شناخته میشود. این روستا در حدود 420 کیلومتر مربع وسعت دارد و یکی از بزرگترین روستاهای دسکتند ایران و جهان به حساب میآید.
محوطه باستانی شوش، شوش، 2015
محوطه باستانی شوش یکی از قدیمیترین سکونتگاههای شناخته شده در جهان است. برخی کارشناسان باستانشناسی تخمین میزنند، این محوطه باستانی سال 4000 پیش از میلاد پایهگذاری شده است.
مجموعه قناتهای ایرانی، 2016
قنات، کاریز یا کهریز یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. ایرانیان قدیم برای کشف آب در سرزمینهای خشک و نیمهخشک روشی را ابداع کردند تا کشاورزان بتوانند زمینهای خود را سیراب کنند. این ابداع حفر قنات به منظور آوردن آب از چشمههای جوشان به نقاط خشک و کمآب بود. مجموعه قناتهای ایرانی که در میراث جهانی یونسکو ثبت شدند، عبارتند از: قنات زارچ، قنات ابراهیمآباد اراک، قنات مزدآباد و قنات عمومی وزوان، قنات مون، قنات گوهرریز جوپار، قنات اکبرآباد بم و قنات قاسمآباد بم.
کویر لوت، سال 2016
کویر لوت از جمله مناطق خشک و فراگرم جهان به حساب میآید. کویر لوت در محدودهای وسیع از جمله استانهای سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان قرار گرفته است. لوت اولین اثر طبیعی ایران بود که وارد فهرست جهانی یونسکو شد.
شهر تاریخی یزد، 2017
شهر یزد، یکی از زیباترین و منحصربهفردترین معماریهای اقلیم گرم وخشک جهان را دارد. بافت یزد براساس شرایط اقلیمی و فرهنگی مردم منطقه ایجاد شده است و این یک ویژگی منحصربه فرد یزد به حساب میآید.
چشمانداز باستانشناسی منطقه فارس، 2018
چشمانداز باستانشناسی منطقه فارس، هشت سایت باستانی است که در سه منطقه باستانی فیروزآباد، بیشاپور و سروستان واقع شدهاند. این سازهها، کاخها و شهرها به اوایل و اواخر پادشاهی ساسانی مربوط میشوند. در این مجموعه آثاری مانند شهر باستانی بیشاپور، غار شاپور، کاخ ساسانی سروستان، شهر باستانی اردشیر خوره، کاخ اردشیر بابکان و نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان دیده میشود.
جنگلهای هیرکانی، 2019
جنگلهای هیرکانی در طول ساحل جنوبی دریای خزر و بخش شمالی رشته کوههای البرز واقع شدهاند. درختان جنگلهای هیرکانی بین 25 تا 50 میلیون سال قدمت دارد. جنگلهای هیرکانی دومین اثر طبیعی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
راهآهن سراسری ایران، 2021
راهآهن سراسری ایران دریای خزر (کاسپین) را در شمال به خلیج فارس در جنوب وصل میکند. کلنگ ساخت این راهآهن سال 1306 در ایستگاه فعلی تهران بر زمین زده شد و نهایتا این راهآهن در سال 1317 و روز سوم شهریور در یک مراسم رسمی افتتاح شد. طول این راهآهن 1394 کیلومتر میباشد و 174 پل بزرگ، 186 پل کوچک، 224 تونل و 11 تونل مارپیچ دارد.