یک تاریخ‌نگار آمریکایی به نام آبراهام پوپ درباره صنایع دستی ایران چنین می‌گوید:
صنایع دستی ایران هنرمندانه خلق می‌شوند و هرکدام نماینده سلیقه، عقیده، فرهنگ و روش زندگی مردم شهرهای مختلف ایران هستند. این صنایع دستی با زبانی گویا و شفاف، تمدن، تاریخ، هنر و هویت ایرانی‌ها را نشان می‌دهند.
فکر می‌کنم همه ما با آقای آبراهام موافق باشیم و از او بابت این توصیف قشنگ درباره صنایع دستی ایران تشکر کنیم. به نظر من یکی دیگر از جذابیت‌های صنایع دستی قصه متفاوتی است که در ساخت هر یک از آن‌ها وجود دارد. برای مثال هیچ دو قالی، گلیم یا گیوه‌ای شبیه هم نیستند، حتی اگر یک نفر آن‌ها را درست کرده باشد.
جذابیت صنایع دستی در قصه مخفی پشت آن‌هاست که در تاروپود و تزیینات هر وسیله پنهان شده است. قصه‌هایی از خوشحالی و غم بافنده یا سازنده‌اش، حال و احوالی که موقع ساخت آن وسیله داشته است و هزاران قصه دیگر.
این‌ها را گفتم که بگویم در این مقاله می‌خواهیم به شهرکرد برویم و صنایع دستی و سوغات شهرکرد را بررسی کنیم. صنایع دستی خطه‌ای از ایران که به خاطر زندگی پررنگ عشایر و روستاییان در آن و پیشینه تاریخی‌اش، با صنایع دستی سایر شهرهای ایران تفاوت دارد. تفاوت‌هایی که شاید در شکل ظاهری آن‌ها خیلی مشخص نباشد اما در روش تولید و داستانی که در پس شکل‌گیری‌شان پنهان است به‌روشنی آشکار میشود.
چوقا بافی
معرفی صنایع دستی و سوغات شهرکرد را با چوقا بافی یا چوخا بافی شروع می‌کنم. چوقا یکی از لباس‌های محلی مردان شهرکرد است. این بالاپوش که حتماً تصاویر آن را بارها دیده‌اید دکمه، آستین و یقه ندارد و قد آن تا زیر زانو است.
قدمت چوقا به هزاران سال پیش می‌رسد و باید بگویم در طراحی آن از معبد چغازنبیل در شوش الهام گرفته شده است. چوقا بافی یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین صنایع دستی و سوغات شهرکرد به حساب می‌آید.
شکل کلی بافت چوقا شبیه روش بافت گلیم است با این تفاوت که تاروپودی بسیار نازک‌تر دارد. همچنین چوقا را از پشم و روی دار خوابیده می‌بافند. یکی از جذابیت‌های چوقا این است که در طول این همه سال تغییر شکل نداده و همیشه با رنگ سیاه و سفید بافته شده است.
خرسک بافی
موقعیت جغرافیایی و شرایط جوی دو موردی هستند که در شکل‌گیری صنایع دستی خاص هر منطقه تأثیر می‌گذارند. برای مثال خرسک بافی یکی دیگر از صنایع دستی و سوغات شهرکرد است که دلیل خلق آن سطح ناهموار زمین بوده است.
خرسک نوعی فرش است که بافت درشتی دارد و از انواع مختلف پشم درست میشود. به‌احتمال‌زیاد همین بافت درشت و حجیم بودن فرش، ریشه انتخاب نام خرسک برای آن است.
خرسک‌ها به خاطر شکل بافتنشان بسیار نرم هستند و به همین خاطر می‌توان از آن‌ها روی سطح ناهموار زمین استفاده کرد. در ضمن پشم به‌کاررفته در خرسک باعث شده که از این فرش بیشتر در ییلاقات و مناطق سردسیر استفاده شود.
جاجیم‌بافی
یکی دیگر از صنایع دستی و سوغات شهرکرد، جاجیم‌بافی است. البته جاجیم‌بافی مختص شهرکرد نیست و در سایر شهرهای ایران هم جاجیم‌بافی رواج دارد. با این حال شکل بافت و طرح‌های جاجیم‌ها در مناطق مختلف ایران، وجه تمایز آن‌ها با یکدیگر است.
جاجیم‌ها نوعی روانداز به حساب می‌آیند و به این خاطر که پرز ندارند می‌توان از هر دو طرف آن‌ها استفاده کرد. رایج‌ترین کاربرد جاجیم استفاده از آن به‌عنوان زیرانداز و روتختی است.
نمکدان بافی
چنته یا نمکدان بافی یکی دیگر از صنایع دستی و سوغات شهرکرد است که مشابهش را در کمتر شهر دیگری می‌توان پیدا کرد. نمکدان‌های شهرکرد با نمک‌پاش تفاوت دارد. نمکدان یا چنته درواقع نوعی کیسه بافته‌شده است که از آن برای نگهداری حبوبات، گندم، جو و نمک استفاده می‌کنند.
نمکدان بافی یکی از هنرهای اصیل عشایر چهارمحال و بختیاری و شهرکرد است که اهمیت زیادی در جریان زندگی عشایر دارد. چراکه آن‌ها نمک را به‌سختی می‌سابند و به همین خاطر نگهداری از آن در کیسه‌ای که درز نداشته باشد، بسیار مهم است.
همچنین در فرهنگ ما ایرانی‌ها نمک بسیار مهم است و مصداق بارز آن‌هم قسم خوردن به نمک، حرمت نان‌ونمک همدیگر را نگه‌داشتن یا برچسب نمک‌نشناس زدن به کسی به نشانه قدرنشناسی اوست.
بیشتر چنته‌ها یا نمکدان‌های شهرکرد به رنگ قرمز تیره، قهوه‌ای، سبز و آبی است و شکل کلی آن شبیه بطری است. در نمکدان بافی از تکنیک قالی‌بافی و رندی بافی استفاده میشود و الگوهای روی آن طرح‌هایی از درخت چنار، سرو، گوزن، روباه و … است.
برای اجاره سوئیت، ویلا و اقامتگاه بومگردی در شهرکرد با قیمت ارزان به سایت اتاقک مراجعه کنید.
نمدمالی
نمدمالی یکی دیگر از معروفترین و شناختهشدهترین صنایع دستی و سوغات شهرکرد است. استان چهارمحال و بختیاری مهد تولید نمد است و به همین خاطر جای تعجب نیست که زنان و مردان این خطه، استادکارانی ماهر در نمدمالی باشند.
ترکیب زیبایی، ظرافت و استحکام نمدهای شهرکرد یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت این صنایع دستی شهرکرد در سراسر ایران است. نمدهای طبیعی از پشم گوسفند بهاره درست می‌شوند و باید بگویم فرآیند تولید آن‌ها کار پرزحمتی است. از رایج‌ترین محصولات نمدی می‌توان به فرش، سجاده، جلیقه، کمربند و کلاه اشاره کرد.
خورجین بافی
اهالی شهرکرد دستانی هنرمند در تولید انواع صنایع دستی دارند. یکی دیگر از صنایع دستی و سوغات شهرکرد که بسیار هم کاربردی است، خورجین بافی است. خورجین‌های شهرکرد برخلاف خورجین‌های سایر شهرهای ایران، روی دار افقی و بدون هیچ گره‌ای بافته میشود.
کاربرد خورجین در زندگی ایلات شهرکرد شامل استفاده از آن به‌عنوان زیرانداز روی چهارپایان، جابجایی برنج و گندم و نگهداری از وسایل با ارزش میشود.
گلیمبافی
گلیمبافی یکی دیگر از صنایع دستی و سوغات شهرکرد است که مشابه آن در شهرهای دیگر ایران هم پیدا میشود. تفاوت گلیم‌های شهرکرد با گلیم سایر شهرها در شکل بافت آن است. در گلیمبافی شهرکرد نخ‌های تاروپود یکی در میان از زیر و روی هم رد می‌شوند که همین روند، گلیم شهرکرد را با گلیم‌های دیگر مناطق ایران متفاوت می‌کند.
قفلسازی
قفلسازی یکی از با ارزش‌ترین صنایع دستی و سوغات شهرکرد به حساب می‌آید. باید بگویم قدمت قفلسازی در چالشتر شهرکرد به دوران صفویه می‌رسد. مردم این دیار به‌قدری در قفلسازی ماهر هستند که توانستند از یونسکو نشان تائید اصالت هنر ایرانی را از آن خود کنند.
در ضمن باید بگویم قفل طلای درب کعبه که در حال حاضر در موزه‌ای در عربستان نگهداری میشود، ازجمله معروفترین قفل‌های چالشتر است.
در صنعت و هنر قفلسازی شهرکرد از برنج، طلا، آهن، فولاد و آلیاژهای آن استفاده میشود و یکی از مهم‌ترین دلایل جذابیت آن ظرافت دیدنی هنر قلم‌زنی، نقره‌کوبی و منبت‌کاری روی قفل‌های نفیس است.
گیاهان دارویی
در فهرست معرفی صنایع دستی و سوغات شهرکرد نوبت آن رسیده است که سراغ سوغاتی‌های خوراکی این منطقه برویم. موقعیت جغرافیایی شهرکرد و قرار گرفتن آن در دامنه زاگرس باعث شده است که گیاهان دارویی متفاوتی در خاک این منطقه رشد کنند.
به همین خاطر یکی از پرخاصیت‌ترین سوغات شهرکرد، گیاهان دارویی است که مهم‌ترین آن‌ها شامل کاسنی، بابونه، آویشن، شیرین‌بیان، سلمان تره، ترشک و زنجبیل میشود. البته تنوع این گیاهان دارویی بیشتر از مواردی است که به آن اشاره کردیم.
بادام و گردو
شهر سامان در اطراف شهرکرد یکی از قطب‌های کشت بادام در ایران به حساب می‌آید. همچنین شهرکرد سهم زیادی در تولید گردو در کشور دارد چراکه نزدیک به 7 هزار هکتار باغ گردو در این شهر وجود دارد. بادام و گردو خواص بسیاری دارند و از طرفی پیدا کردن نوع باکیفیت و ایرانی آن‌ها در بازار کار سختی است. به همین خاطر پیشنهاد می‌کنم حتماً در سفر به شهرکرد تا جایی که بودجه‌تان همراهی می‌کند، گردو و بادام بخرید.
عسل
یکی دیگر از سوغاتی‌های شیرین و باکیفیت شهرکرد، عسل است. عسل کوهستان طعمی خاص و لذیذ دارد و در شهرکرد با آن آب‌وهوای کوهستانی و مطبوعش، زنبورداری‌های متعددی وجود دارد. به همین خاطر در سفر به این خطه می‌توانید از فروشگاه‌های معتبر عسل با کیفت تهیه کنید و یک خوراکی خوشمزه و مفید با خودتان به خانه بیاورید.
کشک و قرهقروت
در استان چهارمحال و بختیاری و شهرکرد، دامداری و دامپروری رونق فراوانی دارد. همین موضوع یکی از دلایل اصلی تنوع صنایع دستی و سوغات شهرکرد به حساب می‌آید. یکی دیگر از سوغاتی‌های خوشمزه و پرخاصیت شهرکرد، لبنیات و به‌خصوص کشک است.
از آنجایی که کشک و قرهقروت نیاز به نگهداری در دمای خاصی ندارند، شما می‌توانید به‌راحتی مقادیر زیادی از آن‌ها را به‌عنوان یک سوغاتی پرخاصیت بخرید.
سخن آخر
در این مقاله به‌طور اختصاصی درباره صنایع دستی و سوغات شهرکرد صحبت کردیم. محصولاتی که شکل زندگی مردم این منطقه و حضور پر رنگ زندگی عشایری، رنگ و بویی خاص به آن‌ها داده است.
اول محصولاتی که هنر دست مردم غیور این منطقه بود مانند جاجیم، خورجین، قفل، چوقا و … را بررسی کردیم. بعد سراغ سوغاتی‌های خوراکی شهرکرد رفتیم و بادام، گردو، گیاهان داروی، عسل، کشک و قرهقروت را به‌عنوان معروفترین خوراکی‌های خوشمزه و پرخاصیت این منطقه معرفی کردیم.
سفر به هر شهری بدون خرید یادگاری، سفری است که انگار امضای شخصی ما را ندارد. شما می‌توانید با خواندن این مقاله قبل از سفر، سوغاتی موردنظرتان را انتخاب کنید و یک یادگاری خاص به مجموعه یادگاری‌های سفرتان اضافه کنید.
در انتها باید بگویم برای سفر به شهرکرد، نگران اجاره ویلا نباشید. اتاقک کنار شماست تا بتوانید اقامتگاه موردنظرتان را با توجه به زمان سفر، بودجه، امکانات و انتظاراتتان رزرو کنید و با خیال راحت راهی این نقطه خوش آب‌وهوا در ایران شوید.
سؤالات متداول درباره صنایع دستی و سوغات شهرکرد
معروفترین صنایع دستی و سوغات شهرکرد کدامند؟
چوقا بافی، خرسک بافی، گلیمبافی، خورجین بافی، قفلسازی، نمدمالی، نمکدان بافی، گیاهان دارویی، بادام، گردو، عسل، کشک و قرهقروت از معروفترین صنایع دستی و سوغات شهرکرد هستند.
سوغات شهرکرد چیست؟
قفل، محصولات نمدی، گلیم، خورجین و جاجیم در کنار انواع گیاهان دارویی، بادام، عسل و گردو از جمله پرطرفدارترین سوغات شهرکرد هستند.
صنایع دستی شهرکرد کدامند؟
شناختهشدهترین صنایع دستی شهرکرد شامل گلیم، نمد، قفل، جاجیم، چنته، چوقا و خورجین میشود.
