گلپایگان کجاست؟ | شهری کهن در استانی کهن

شهر گلپایگان از شهرهای کهن و زیبای استان اصفهان است. در این شهر جذاب و تاریخی می‌توانید از طبیعت بکر و زیبای آن لذت ببرید و در کنار آن از آثار تاریخی و کهن این شهر دیدن کنید. یک سوی این شهر شاهد بیابان‌های بدون آب وعلف هستیم و  در جانبی دیگر باغ‌های مملو از طراوت، سرسبزی و گل‌های رنگارنگ را نظاره‌گر خواهیم بود و همین امر باعث شده تا گلپایگان در میان عموم مردم به‌عنوان سرزمینی چند اقلیم شناخته شود.

حال در این مقاله می‌خواهیم بر قطار اتاقک سوار شویم و به گشت‌وگذار در جای‌جای این سرزمین سراسر زیبایی بپردازیم.

گلپایگان کجاست؟

شهر گلپایگان، مرکز شهرستان گلپایگان و از توابع استان اصفهان است. این شهر در شمال غربی استان اصفهان واقع شده و با شهرهایی چون خوانسار، خمین، محلات، میمه و الیگودرز همسایه است. اگر بخواهیم به موقعیت جغرافیایی آن دقیق‌تر نگاه کنیم، متوجه می‌شویم گلپایگان نقطه مشترک سه استان اصفهان، مرکزی و لرستان است.

این شهر با وسعت 177 کیلومترمربع و ارتفاع 1830 متر از سطح دریا، از مغرب و جنوب به کوه‌های بختیاری، از طرف مشرق به کوه شیخ احمد و کوه سرخ و کوه صالح پیغمبر محدود می‌شود.

گلپایگان با شهر اصفهان 156 کیلومتر فاصله دارد و در مسیر ارتباطی همدان–اراک به اصفهان و هم‌چنین مسیر کرمانشاه–اراک به اصفهان قرار گرفته‌است.

تاریخچه شهر گلپایگان

گلپایگان شهری باستانی با قدمتی 8 هزار ساله است. این شهر را همای، دختر بهمن کیانی ساخت و نام خود را بر آن گذاشت.  البته در کتب تاریخی نام‌های زیادی بر روی این شهر گذاشته‌اند، گروهی از مردم بر این باورند نام نخست شهر، گردپاذگان بوده و گروهی دیگر نام آغازین آن را گَرپادگان به معنی کوهپایه می‌دانند. در نهایت هم این شهر تاریخی گلپایگان نامیده شد که از ترکیب سه واژه (گل، پای و گان) تشکیل شده ‌است.

طبق شواهد به دست آمده، قدمت این شهر به تاریخ کیانیان برمی‌گردد. باستان‌شناسان معتقدند که سابقه این شهر به دوران پارینه‌ سنگی می‌رسد و اشیای یافته شده در این شهر هم گواه بر همین موضوع است. در دوره ساسانیان هم گلپایگان، به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، از اهمیت زیادی برخوردار بود، زیرا این شهر در میان تجار و کاروانیان، به‌عنوان نقطه‌ای خوش آب‌وهوا در دل بیابان و کویر، شناخته شده بود. البته با حمله مغول‌ها، این شهر دچار آسیب شد و در دوره صفویه دوباره رونق گرفت.

 فرهنگ و آداب و رسوم گلپایگان

قدمت دیرینه گلپایگان، فرهنگ غنی این شهر را نشان می‌دهد. نژاد مردم شهر گلپایگان، از قوم مادها و از نسل آریایی است.  مردم این شهر غالبا فارسی زبان هستند و با لهجه شیرین گلپایگانی سخن می‌گویند. آداب و رسوم مردمان این شهر هم برگرفته از پیشینه تاریخی آن است. در ادامه شما را با برخی از این موارد آشنا خواهیم کرد.

مراسم عروسی قنات

مراسم عروسی قنات در گلپایگان مربوط به زمان‌های دور است. زمانی که آب قنات روستاها کم یا خشک می‌شد و روستاییان دیگر از آمدن آب قنات ناامید می‌شدند. به‌همین مناسبت در اوایل بهار و اواخر اسفند، برای جاری شدن آب مراسم عروسی برپا می‌کردند. در این مراسم، زن بیوه‌ای که درگذشته شوهر خوبی داشته است را برای قنات در نظر می گرفتند و آن را به عقد قنات در می‌آورند. این مراسم همراه با شادی و پایکوبی برگزار می‌شد.

مراسم شیرواره یا هندو

این رسم زیبای قرض دادن شیر و یاری‌رساندن به‌ یکدیگر، مخصوص روزهایی است که دامداران با کم‌شیری گاو و گوسفندان مواجه می‌شوند. وظیفه برگزاری این مراسم و جمع‌آوری شیر در روستا برعهده زنان است. طی این مراسم، افرادی که با یکدیگر هم‌گله یا هم‌شیر بودند در فصل بهار و آغاز شیردهی دام‌ها فعالیت خود را آغاز می‌کنند.

آیین علم‌کشان

آیین علم‌کشان، در سیزدهم ماه محرم برگزار می‌شود. در این مراسم هیئت‌های عزاداری، علم‌های سیاه‌پوش یا سبزپوش خود را، جهت احترام به اهل‌بیت(ع) به زیارتگاه امامزادگان هفده تن می‌برند.

شهرها یا روستاهای گلپایگان

این شهرستان سه دهستان (جلگه، کنار رودخانه و نیوان)، سه شهر (گلپایگان، گوگد و گلشهر) و ۵۲ روستا دارد. دیگر روستاهای گلپایگان عبارتند از:آرجان، اسفاجرد، اسفرنجان، تیکن، حاجیله، دُرّ، درب امامزاده ابراهیم، دستجرده، دم آسمان، رباط سرخ علیا، رباط قالقان، رباط محمود، رباط ملکی، رکابدار، زرنجان، سراور، سعیدآباد، شادگان، شرکت سهامی زراعی، شیدآباد، ضامن آباد، علی‌آباد، عباس‌آباد، غرقه، فاویان، فرج آباد، فقستان، قالقان، قرغن، کلوچان، کوچری، مزرعه، ملازجان، ماکوله، نیوان سوق، نیوان نار، مرغ، وانشان، هنده، هرستانه، غرقاب و وداغ.

اقتصاد گلپایگان

شهر گلپایگان به‌واسطه موقعیت جغرافیایی‌اش، به‌عنوان قطب مهم کشاورزی و دامپروری در کشور شناخته شده است. جالب است بدانید که اراضی این شهر بیشتر کاربری زراعی دارند و شغل دوم اکثریت مردم گلپایگان کشاورزی و دامداری است. انگور گلپایگان جزو محصولات باکیفیت به‌شمار می‌آید و خاک منطقه برای کشت زعفران مناسب است.  لبنیات شهرستان گلپایگان به واسطه رونق دامپروری در دشت‌های حاصلخیز و دام‌های اصلاح نژاد شده‌، شهره عام و خاص شده است. از طرفی کباب گلپایگان نیز بسیار با‌کیفیت و معروف است و حتی به ثبت ملی هم رسیده.

با توجه به فراوانی گل‌های محمدی در گلپایگان، واحد‌های سنتی گلاب‌گیری مشغول به کار هستند و هم‌چنین می‌توان به مشاغلی چون پرورش زنبور عسل، پرورش ماهی، شترمرغ و غیره نیز اشاره کرد. در کنار دامپروری و کشاورزی، صنعت خودروسازی و وجود معادن سنگ و طلا هم رونق چشمگیری به اقتصاد این شهر بخشیده‌اند.

آب و هوای گلپایگان

موقعیت جغرافیایی گلپایگان باعث شده تا این شهر آب و هوایی کوهستانی، نیمه خشک و سرد داشته باشد. بنابراین در این شهر، زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی گرم و خشک خواهیم داشت. دمای هوا در زمستان تا 21- درجه سانتی‌گراد می‌رسد و در تابستان دما به 37.5+ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. در مجموع هوای بیابان‌های گرم و خشک از ناحیه شرقی و کوهستان‌های پربرف و سرد از ناحیه غربی هوای شهر گلپایگان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند.

بهترین زمان سفر به گلپایگان

گلپایگان شهری چهار فصل است، در فصل بهار با طبیعت نوپا، رویش شکوفه‌های بهاری و بارش پراکنده باران مواجه می‌شویم و در فصل پاییز هم شاهد طبیعت هزار رنگ و هوایی نسبتا خنک خواهیم بود. در فصل تابستان هوایی گرم و طبیعتی سرسبز داریم و گلپایگان، در فصل زمستان هم گویی جامه سفید بر تن کرده است.

با این اوصاف متوجه شدیم که طبیعت گلپایگان در تمامی فصول شگفتی‌های مخصوص به‌خود را دارد و نظر هر گردشگری را به خود جلب خواهد کرد. اگر تحمل سرما و گرمای شدید این شهر را ندارید، بهتر است در دو فصل بهار و پاییز به گلپایگان سفر کنید.

جاهای دیدنی گلپایگان

شهرستان گلپایگان شهری باستانی و مملو از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی است و حیف است بدون ورق زدن برگ‌های زرین تاریخ از آن به سهولت گذشت. پس در گفتنی‌های ناب شهر گلپایگان، با ما همسفر باشید.

مسجد جامع گلپایگان

این مسجد تاریخی یکی از بناهای تاریخی و زیبای ایران است که قدمت آن به دوران سلجوقیان می‌رسد. این مسجد در تاریخ 508 هجری قمری به دستور «ابونصر ابراهیم بن محمد بابا عبدالملک» ساخته شد. مسجد جامع گلپایگان از معماری بی‌نظیر، کاشی کاری‌های زیبا و کتیبه‌هایی متعلق به دوران سلجوقی برخوردار است.

این مسجد بر روی آتشکده‌ای متعلق به دوره ساسانی ساخته شده و آن را در سال ۱۳۱۲ شمسی در فهرست آثار ملی ایران ثبت کرده‌اند.

مناره گلپایگان

مناره گلپایگان که باعنوان میل گلپایگان هم شناخته می‌شود، با 18 متر طول از بلندترین سازه‌های تاریخی ایران به‌شمار می‌آید. این بنای تاریخی به دوران سلجوقیان تعلق دارد و در قدیم با چراغی که در بالای آن روشن بود، به کاروانیان برای پیدا کردن مسیر کمک می‌کرد. در مناره گلپایگان، دو در، پلکانی داخل مناره، کتیبه‌ای به خط کوفی بدون تاریخ منقوش به آیات قرآن به خط کوفی و دو راه پله با ۶۴ پله مشاهده می‌شود.

بازار چهارسوق گلپایگان

بازار چهارسوق گلپایگان یا بازار سنتی گلپایگان، از بخش‌های  مختلفی چون بازار مسگرها، بازار اصلی، بازار گیوه‌دوزان، بازار کوزه‌گرها، بازار فرش‌فروشان و بازارهای متعدد دیگر تشکیل شده است. جالب است بدانید، در ساخت این بازار زیبا و قدیمی با دهانه‌ای وسیع، طاق‌بندی و سقف آجری‌اش از اصول معماری متعلق به دوران سلجوقیان استفاده شده است.

امامزاده هفده تن

بقعه‌ امامزادگان هفده تن متعلق به قرن یازدهم هجری است و به دستور شاه عباس صفوی ساخته شده است. این اثر تاریخی متشکل از ایوان، غرفه‌هایی در دو طبقه، گلدسته، چهار در، چند کتیبه و گنبد است.

این بقعه تاریخی به‌دلیل معماری ظریف و هنرمندانه‌اش، نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. کاشی‌کاری بسیار زیبا بر بنای هشت‌گوش گنبد، جلوه بسیار زیبایی به این مکان مقدس بخشیده است. سنگ‌نبشته ورودی بقعه نشان می‌دهد که این مکان، محل دفن امام‌زاده‌هایی از فرزندان امام حسن مجتبی (ع)، امام صادق (ع)، امام کاظم (ع)، امام حسین (ع) و فرزندان جعفر طیار است.

بقعه‌ امامزاده سیدالسادات

بارگاه امامزاده سیدالسادات با قدمتی 800 ساله، از دیگر جاذبه‌های مذهبی و تاریخی گلپایگان است. این مکان محل دفن سه نفر از فرزندان امام موسی کاظم (ع) به نام‌های امامزاده اسحاق، امامزاده منصور و امامزاده رضا است.

ایوان، غرفه‌ها در دو طبقه، گنبدی به ارتفاع ۹ متر، گلدسته، ۳ در ورودی و سنگ‌نوشته‌  ورودی بقعه، از بخش‌های مختلف این مکان مذهبی هستند. از ویژگی‌های چشم‌گیر امامزاده سیدالسادات، گنبد فیروزه‌ای آن است که با کاشی‌کاری هنرمندانه، جلوه بسیار زیبایی به این بنا بخشیده است.

ارگ تاریخی گوگد

ارگ تاریخی گوگد یا ارگ علیخانی از دیگر ابنیه‌های تاریخی گلپایگان با قدمتی 400 ساله است. این بنای ساخته شده از خشت و گل، در 5 کیلومتری مسیر گلپایگان به تهران و در شهر گوگد واقع شده است.

جالب است بدانید که ارگ گوگد در زمان صلح به‌عنوان کاروانسرا و در زمان جنگ به‌عنوان دژی نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت و امروزه به عنوان مهمانسرا، میزبان گردشگران داخلی و خارجی است. این بنای تاریخی از بخش‌های مختلفی چون در ورودی، حوض آب، شاه‌نشین، سیستم امنیتی، چاه، چندین بنا در پیرامون فضای داخلی، طبقاتی در بالا و پایین ارگ تشکیل شده است.

دریاچه سد گلپایگان

دریاچه سد گلپایگان که در گذشته سد شاه اسماعیل نام داشت، به اوایل قرن ۱۴ خورشیدی تعلق دارد. این سد تاریخی به‌عنوان اولین سد مخزنی خاکی و نخستین سد مدرن ایران شناخته شده است. این سد در سال‌های 1323 تا 1336 شمسی با استفاده از روش‌های سنتی ساخته شد. هدف از احداث این سد، جلوگیری از خسارت ناشی از سیل و تامین آب کشاورزی برای اراضی کشاورزان منطقه بوده است. موقعیت قرارگیری سد گلپایگان روی رودخانه اناربار (قم رود)، باعث شده تا این سد به یکی از مناطق گردشگری گلپایگان تبدیل شود.

تنگ غرقاب

تنگه غرقاب در بخش مرکزی گلپایگان واقع شده و در دل خود ابنیه‌های تاریخی چون 9 قلعه، دو کبوترخانه و یک حمام متعلق به دوره صفویه را جای داده است. در این روستا، نگاره‌ها و سنگ‌نوشته‌هایی متعلق به قرن 7 تا 8 هجری قمری دیده می‌شود. با مشاهده این سنگ‌نوشته‌ها، به بخشی از رمزها، اسرار زندگی و حتی رازهایی از شکار گذشتگان پی‌می‌برید و از رموز شکار حیوانات، نقش‌های قوچ و بز‌کوهی، آهوان و غیره باخبر می‌شوید.

روستای وانشان

روستای وانشان، از دیگر از مکان‌‌های سرسبز و تاریخی شهرستان گلپایگان است که در جنوب شرقی گلپایگان و در نزدیکی مزرعه‌ امیریه قرار گرفته است. ساکنین روستا به گویش وانشانی یا ونیشونی صحبت می‌کنند. طبق آثار باستانی به دست آمده در روستا قدمت آن به 3 هزار سال پیش می‌رسد.

از جاذبه‌های این روستای زیبا می‌توان به لمبی، دزی، چشمه گردکونی، دیگا، بابادودورشاه، کوه محد حیدر، مزرعه امیریه، حسن آباد، قلعه جمال، بقعه‌ی قریه وانشان که محل دفن امامزاده ابوالفتح (ع) است و درختی کهن‌سال در مجاورت دیوار امامزاده اشاره کرد.

غار قلعه جمال از جاذبه‌های طبیعی گلپایگان است. این غار در پنج کیلومتری جنوب غربی گلپایگان و در دل کوهی به همین نام قرار گرفته و از شگفتی‌های اعجاب‌آور و حیرت‌انگیز طبیعت گلپایگان به‌شمار می‌آید.

پارک ساحلی گلپایگان

در حاشیه رودخانه اناربار، بین پل قاضی زاهد و پل آزادگان پارک ساحلی گلپایگان، با مساحتی معادل با هشت هکتار قرار گرفته است. در این پارک امکاناتی چون شهربازی، نمازخانه، سرویس بهداشتی، پیست اسکیت و استراحتگاه‌های فصلی وجود دارد و از مکان‌های دیدنی گلپایگان به‌شمار می‌آیند.

پارک جنگلی گلپایگان

پارک جنگلی گلپایگان به دلیل قرار گرفتن در بیرون از شهر و آب‌وهوای پاک و مطبوعش، لقب بهشت ایران را به خود گرفته است. این پارک دارای امکانات رفاهی متعدد و آبشار مصنوعی است و از جاذبه‌های گردشگری این شهر محسوب می‌شود.

مشاهیر گلپایگان

گلپایگان مهد علمای گرانقدر و هنرمندان برجسته است. این شهر زمانی به‌دلیل حضور مراجع بزرگی چون مرحوم آیت الله العظمی محمدرضا گلپایگانی، مرحوم سیدجمال الدین گلپایگانی، مرحوم حجت الاسلام، مرحوم آیت الله العظمی علی صافی گلپایگانی و آیت الله العظمی شیخ لطف الله صافی گلپایگانی باعنوان دارالمومنین شهرت یافته بود.

هنرمندان گلپایگانی در زمینه هنر اصیل منبت ‌کاری بسیار باتجربه و کارآمد هستند و در میان آنان می‌توان به اساتیدی چون استاد حیدر قاشق تراش، استاد حبیب الله یادگاری، استاد عبدالحسین معظمی، برادران مختاری (علی و محمد)، محمدرضا توسلی، احمد محسنی، محمدعلی فخاری، حسین فخاری و حیدر نیکنام اشاره کرد.

سوغات و صنایع دستی گلپایگان

گلپایگان مردمانی مهمان‌نواز، خوش‌رو و مهربان دارد و صنایع دستی این شهر هم حاصل دسترنج همین مردم است و روح هنرمندان گلپایگانی در آن دمیده شده و آثاری ارزشمند و بسیار زیبا خلق کرده‌اند. در گلپایگان صنایع دستی منحصربه‌فردی مانند منبت‌کاری، معرق‌کاری قالی‌بافی، گلیم و گیوه‌بافی تولید می‌شود. مسافران می‌توانند علاوه بر صنایع دستی، محصولاتی چون ماست چکیده، کشک و پنیرهای پرورده، خشکبار، ترشیجات و عسل مرغوب گلپایگان را هم به‌عنوان یک سوغاتی خوشمزه‌ای از این شهر برای خود یا دوستانشان به‌یادگار ببرند.

غذاهای محلی گلپایگان

مردم بیشتر، گلپایگان را به‌خاطر کباب مخصوص و ماست محلی‌اش می‌شناسند. کباب گلپایگان نه تنها در این شهر، بلکه در دیگر نقاط ایران هم تبدیل به یک برند تجاری شده و رستوران‌های زیادی در سراسر کشور این کباب را طبخ می‌کنند.

جالب است بدانید، گلپایگان غذاهای لذیذ و خوشمزه دیگری هم دارد و گردشگران می‌توانند با سفر به این شهر و خوردن غذاهای محلی‌اش، لذت سفر خود را افزایش دهند. از دیگر غذاهای محلی گلپایگان می‌توان به مواردی نظیر آش ترخینه، خورشت نخود آله، شله بریان با زیره، آش سماق، قیمه ریزه، حلیم گوشت عدس و اوماج سرکه چغندر اشاره کرد.

رستوران‌های شهر گلپایگان

گلپایگان رستوران‌ها و کافه‌های خوب و باکیفتی دارد که در تمامی ایام هفته میزبان گردشگران و شهروندان گلپایگانی است. در ادامه می‌خواهیم چند نمونه از رستوران‌های معروف این شهر را معرفی کنیم.

رستوران کبابی گلپایگانی منصوری

در این رستوران، انواع کباب با گوشت تازه و کیفیت بالا تهیه می‌شود و از محیطی آرام، تمیز و مناسب برخوردار است. رستوران کبابی گلپایگانی منصوری در تمامی ایام هفته آماده پذیرایی از مهمانان است.

آدرس: گلپایگان، آیت الله محمدی، شهید مطهری، بین 4 و 3

 تلفن تماس:  09131719313

رستوران پیتزا ترنج

این رستوران دارای محیطی تمیز و دنج است و برای افرادی که هوس غذاهای فست فودی و پیتزا کرده‌اند، می‌تواند انتخابی مناسب باشد.

آدرس: گلپایگان، بلوار آیت الله محمدی، آبشار، رسالت شرقی، بین فرعی 2 و 3

 تلفن تماس: 03157240800

رستوران حقیقت 2

رستوران حقیقت 2 دارای محیطی خوب با غذاهای خوش طعم است. نان تازه داخل رستوران طبخ شده و گوشت هم در مقابل دید مشتری چرخ می‌شود و این دو مورد از امتیازات این رستوران به‌شمار می‌آید. فضای رستوران خیلی ساده است ولی طعم کباب‌های آن بسیار خوب است و اصلا بوی چربی نمی‌دهد.

آدرس: گلپایگان، خیابان شهید مطهری، نرسیده به میدان قاضی زاهد

تلفن تماس: 03157488500

مراکز خرید گلپایگان

یکی از بهترین قسمت‌های سفر، خرید کردن و رفتن به مراکز خرید آن شهر است. با این کار می‌توانید با فرهنگ و مردم شهر بیشتر آشنا شوید و در کنار آن سوغاتی‌، صنایع دستی، خوراکی‌های خوشمزه و دیگر مایحتاج خود را خریداری کنید. در این شهر مراکز خریدی چون بازار سنتی چهارسوق، پاساژ مجیدی و مجتمع تجاری پارسیان وجود دارد.

اقامت در گلپایگان

گلپایگان شهری زیبا و دیدنی با شگفتی‌های بسیار زیاد است و جذابیت‌های آن باعث شده تا گردشگران از اقصی نقاط کشور به این شهر سفر کنند.

به‌همین دلیل برای رفاه حال مسافران، امکانات رفاهی و اقامتگاه‌های متنوع در گلپایگان مهیا شده تا لحظاتی خوش و به‌یاد ماندنی را تجربه کنند. اگر قصد سفر به این شهر را دارید، بهتر است قبل از حرکت سری به سایت اتاقک بزنید و اقامتگاه‌های مربوط به گلپایگان را همراه با جزئیات کامل و تصاویر مشاهده کنید و سپس متناسب با بودجه و نیازی که دارید، مکان مورد نظر خود را رزرو و با سفر به این شهر لحظاتی خوش را در کنار عزیزانتان سپری کنید.

راه‌های دسترسی به گلپایگان

اگر قصد سفر از تهران به گلپایگان را دارید، باید پس از عبور از اتوبان تهران- قم به سمت اصفهان حرکت کنید و پس از آن به شهر زیبای گلپایگان برسید.

البته می‌توانید مسیر تهران تا گلپایگان را بسیار راحت و به‌وسیله اتوبوس طی کنید. بد نیست بدانید که شهر گلپایگان، فاقد خط راه‌آهن یا قطار است و برای استفاده از هواپیما هم باید برای مقصد اراک بلیط تهیه کنید و پس از آن خود را با اتوبوس یا خودروی شخصی از اراک به گلپایگان برسانید.

نکاتی که در سفر به گلپایگان باید بدانید.

گلپایگان از شهرهای زیبا و دلنشین ایران با مکان‌های گردشگری زیاد است و مسافران دوست دارند از تک تک آن‌ها دیدن کنند، البته برای داشتن یک سفر خوب و به‌یاد ماندنی باید با تجهیزات کامل و برنامه‌ریزی دقیق سفر کرد. برای سفر به گلپایگان، بهتر است تجهیزات لازم نظیر لباس مناسب فصل، شارژر، وسایل شخصی، کرم ضدآفتاب، کفش مخصوص پیاده‌روی و غیره به‌همراه داشته باشید.

برای گشت‌وگذار در شهر بهتر است از نقشه آنلاین گلپایگان استفاده کنید تا تمامی مکان‌های گردشگری آن را به راحتی پیدا کنید. همراه داشتن چتر در زمان‌های بارندگی هم تردد شما را در شهر آسان‌تر خواهد کرد.

سوالات متداول درباره گلپایگان