باغ موزه قصر | فراز و نشیب بوستانی که قصر شاه شد، بعد زندان و حالا موزه

زندان‌ها عجیب‌ترین نقاط روی زمین هستند که حتی وقتی تعطیل می‌شوند و دیگر زندانی در آن‌ها نیست، باز اتمسفر غریبی دارند. طوری که انگار در و دیوار زندان، درختان اطرافش و … همه مثل آدم‌هایی مرموز و عجیب هستند. بازدید از زندان‌هایی که حالا به موزه تبدیل شدند مثل باغ موزه قصر، یک بازدید کاملاً عجیب است. در این قبیل فضاها آدم ناخودآگاه احساسی غریب را تجربه می‌کند که نمی‌داند ریشه‌اش چیست؟ وقتی می‌خواهیم از جایی مثل موزه قصر دیدن کنیم، ممکن است خوشحال و شاد وارد باغ شویم ولی وقتی بازدیدمان تمام شد و آن‌جا را ترک کردیم، ذهن و احوالمان تا چند روز درگیر فضای آن‌جا خواهد بود.

این جملات را تجربه کردم که می‌گویم. همین چند روز پیش که برای نوشتن این مقاله به باغ موزه قصر رفتم تا همین حالا که در حال نوشتن هستم، با یادآوری فضای مرموز و راستش را بخواهید کمی دلهره‌آور باغ موزه قصر لرزه به جانم می‌افتد. اگر فکر می‌کنید من آدم احساساتی و حساسی هستم و در مورد فضای موزه قصر اغراق می‌کنم، پس حتماً قبل از اینکه راهی این نقطه از تهران شوید، این مقاله را بخوانید تا آمادگی ذهنی داشته باشید. امیدوارم این صفحه را نبندید و راه بیفتید سمت موزه قصر، چون مطمئنم بعد پشیمان می‌شوید که چرا این مقاله را تا انتها نخواندید.

باغ موزه قصر کجاست؟

باغ موزه قصر اولین زندان متمرکز پایتخت است که این روزها به موزه تبدیل شده است. موزه‌ای که همان‌طور که گفتم بازدید از آن با چاشنی دلهره و ترس همراه است. با این‌که شاید هیچ‌چیز ترسناکی وجود نداشته باشد یا صدای قاتلی زنجیره‌ای به گوش نرسد. با این وجود حال و هوای این نقطه از تهران با سایر جاهای دیدنی تهران، زمین تا آسمان فرق می‌کند.

آدرس باغ موزه قصر: انتهای خیابان شهید مطهری، خیابان شهدای ناجا، میدان پلیس

تاریخچه باغ موزه قصر

این قسمت را با دقت بخوانید تا موقع بازدید از باغ موزه قصر بتوانید حال و هوای فضای عجیب آن را بیشتر احساس کنید. برای این‌که با تاریخچه زندان قصر سابق و موزه زندان قصر فعلی آشنا شویم باید عقربه‌های ساعت زمان را به عقب برگردانیم تا به حدود 230 سال پیش و دوران فتحعلی شاه قاجار برسیم. در آن موقع زندان قصر فعلی هیچ ماهیتی نداشت و به‌جای آن در این زمین وسیع قصر قاجار وجود داشت. قصری باشکوه با تزیینات و آینه‌کاری‌های خاص معماری قاجاری.

این قصر در بوستان خرم‌آباد در محور تلاقی جاده قدیم شمیران و عباس ساخته شد. قصر قاجار به خاطر نداشتن پنجره و چهار برج دیده‌بانی بیشتر شبیه یک قلعه نظامی بود تا کاخ پادشاهی. اطراف این قصر باغ بزرگی وجود داشت که هنوز هم بخش‌هایی از آن باقی مانده است. همچنین بالاخانه این قصر چشم‌انداز زیبایی به شمیران، تهران، کاخ‌های اشرف‌آباد و دوشان تپه داشت.

از این‌جا به بعد باید چرخ عقربه‌های ساعت زمان‌مان را کمی سریع‌تر بچرخانیم و صفحات تاریخ را تندتر ورق بزنیم تا به زمان رضا شاه و آذر سال 1308 برسیم. در این دوره رضاشاه این قصر را تخریب کرد و زندان قصر فعلی ساخت. دلیل رضاشاه برای ساخت زندان قصر در این منطقه موقعیت مناسب آن بود. معماری این زندان بر عهده نیکلای مارکوف روسی بود. او بعد از شرکت نمایندگانی از اداره نظمیه در کنگره بین‌المللی مجرمان و زندان‌ها در شهر لندن، مسئول طراحی و ساخت این زندان در تهران شد. زندانی که در آذر 1308 با 192 اتاق و گنجایش 800 زندانی افتتاح شد. این بنا زندان عمومی بود و قدیمی‌ترین قسمت زندان قصر به حساب می‌آید.

در سال 1329 بعد از این‌که همه زندانیان سیاسی کشور به تهران منتقل شدند، ساختمان زندان شماره یک که در ضلع شمالی زندان عمومی قصر دارد، تأسیس شد. در این زندان که زندان سیاسی قصر است، اشخاص معروف فرهنگی، سیاسی و دینی دوران حبس خود را گذراندند.

اگر این قسمت را کامل خواندید و فکر کردید خب برای چه باید با این اطلاعات موقع بازدید از باغ موزه قصر دلهره داشته باشیم، پس خواندن بخش زندانیان موزه قصر را به‌هیچ‌وجه از دست ندهید!

بخش‌های مختلف باغ موزه قصر

حالا که با تاریخچه زندان قصر آشنا شدیم، وقتش رسیده است که از بخش‌های مختلف باغ موزه قصر بازدید کنیم:

موزه مارکف یا همان زندان عمومی

یکی از بزرگ‌ترین قسمت‌های باغ موزه قصر، موزه مارکف یا همان زندان عمومی است. در طول تغییر کاربری باغ موزه قصر به مکانی فرهنگی، اتاق‌ها و سلول‌های این زندان به محل نگهداری اسناد تاریخی، وسایل قدیمی، نمایشگاه، کتابخانه و سالن اجتماعات تبدیل شدند.

موزه زندان سیاسی

عجیب‌ترین قسمت بازدید از باغ موزه قصر، زمانی است که به موزه زندان سیاسی می‌روید. این موزه در ضلع شمالی زندان عمومی با وسعت نزدیک به 5 هزار مترمربع قرار دارد. قبل از این‌که وارد این قسمت شوید، توصیه می‌کنم حتماً سرتان را بالا بگیرید تا مجسمه‌های نمادین سربازهای تفنگ به دست در پشت‌بام زندان سیاسی را ببینید. این مجسمه‌ها خیلی واقعی طراحی شدند و واقعاً قبل از ورود به داخل این قسمت، حس ترس را در وجودتان تزریق می‌کنند. بخش داخلی موزه زندان سیاسی شامل کتابخانه و موزه اسناد تاریخی و سیاسی در سلول‌های این بخش می‌شود.

اجاره روزانه خانه تهران با قیمت مناسب

• 50 هزار تومان تخفیف
• مخصوص کاربران بلاگ
• کد : OTGBLG50

همین الان رزرو کن!

باغ ایرانی باغ موزه قصر

به محوطه سرسبز و پر از درختان اطراف زندان‌های باغ موزه قصر، باغ ایرانی می‌گویند. این محوطه با مجسمه‌هایی بسیار زیبا و نیمکت‌های مختلف تزیین شده است. تازه درختان تنومند و قدیمی چنار، کاج، انگور، توت، سرو و … هم جلوه‌ای خاص به این باغ داده‌اند. راستی بازدید از محوطه باغ موزه قصر رایگان است. در محوطه باغ تماشای کوشک قدیمی و برج‌های نگهبانی را فراموش نکنید.

کافه موزه لقانطه

لقانطه نام یکی از اولین کافه‌های تهران است که در سال 1285 توسط آقای لقانطه در خیابان باب همایون افتتاح شد. این کافه که به سبک کافه‌های اروپایی بود از گزند زمانه در امان نبود و در حال حاضر چیزی از آن باقی نمانده است. خبر خوب این است که در باغ موزه قصر، کافه موزه لقانطه وجود دارد که توانسته یاد کافه لقانطه اصلی را حفظ کند. در ورودی این موزه تابلویی با همان نوشته افتتاحیه کافه لقانطه وجود دارد و بعد در کنار درب ورودی آن موزه کوچکی از خودروهای کلاسیک می‌درخشد. برای اطلاع از ساعت کاری کافه موزه لقانطه و صرف یک قهوه یا غذا به سبک قجری با شماره تلفن 88442299-021 تماس بگیرید.

کافه گالری معمار

اگر گشت‌وگذار در باغ موزه قصر باعث شد فشارتان بیفتد یا از قدم زدن در محوطه باغ آن خسته شدید، می‌توانید به کافه باغ موزه قصر یعنی کافه معمار بروید. کافه‌ای که در دو فضای بیرونی و داخلی با منویی متنوع و دکوراسیونی شیک، میزبان گردشگران مجموعه است. این کافه هر روز از ساعت 9 صبح تا 12 شب فعال است.

برای اجاره روزانه خانه در تهران می‌توانید از سایت اتاقک کمک بگیرید.

زندانیان معروف باغ موزه قصر

خب وقت آن رسیده است که ببینم در این زندان مخوف که اولین زندان متمرکز تهران بود، چه کسانی زندانی بودند. دیوار اتاق‌های آن شاهد تنهایی و افکار چه افرادی بوده است؟

سرتیپ درگاهی، اولین زندانی و سازنده زندان قصر

بله، درست خواندید. کسی که زندان را ساخت فقط دو روز بعد از همراهی رضاشاه در مراسم افتتاح زندان، در اتاق‌های آن محبوس شد! البته او فقط دو روز زندانی بود و بعد آزاد شد.

اولین قاتل زنجیره‌ای تهران یعنی اصغر قاتل

یکی دیگر از زندانیان معروف زندان قصر علی‌اصغر بروجردی معروف به اصغر قاتل، اولین قاتل زنجیره‌ای تهران بود. کسی که 25 کودک و نوجوان را در عراق و 8 کودک را در ایران بعد از تجاوز کشته بود. رضاشاه بعد از دستگیری دستور اعدام او را داد و باید بگویم اصغر قاتل را وارونه به دار آویختند. در بازدید از باغ موزه قصر می‌توانید همچنان از سلول انفرادی او با نام سلول اصغر قاتل بازدید کنید!

تیمورتاش، اولین وزیر دربار رضاشاه

در زندان قصر اولین‌های زیادی وجود دارد و تیمورتاش هم به‌عنوان اولین وزیر دربار رضاشاه در این زندان محبوس بود. گویا دلیل زندانی شدن او مخالفت‌های سیاسی و پرونده‌سازی بود. دوران حبس تیمورتاش 8 سال بود ولی این دوران به آخر نرسید چراکه در همین زندان و در سلولش به کشته شد. او را با بالش و پتو و بعد از تزریق استرکنین (سمی بسیار قوی) به قتل رساندند. البته بعدها و در دوران محمدرضا شاه پهلوی از او اعاده حیثیت شد و عاملان قتلش مجازات شدند.

فرخی یزدی، شاعر و روزنامه‌نگار معروف دوران مشروطه

یکی دیگر از زندانیان معروف زندان قصر، فرخی یزدی ملقب به تاج الشعرا بود. او کسی بود که به اتهام «اسائه ادب به مقام سلطنت» اول به 27 ماه و بعد 30 ماه حبس محکوم شد؛ اما فرخی یزدی هم دوران حبسش را کامل نگذراند و در زندان قصر به دستور پزشک احمدی (پزشک زندان) به قتل رسید. البته باید بگویم در گواهی فوت فرخی یزدی ذکر شده است که او به خاطر ابتلا به مالاریا و نفریت فوت کرده است. طبق شواهدی که بعدها از دیوارنوشته‌های یکی از سلول‌های زندان قصر به دست آمد، مسئولین محل احتمالی حبس فرخی یزدی در زندان قصر را مشخص کردند.

بزرگ علوی، نویسنده نام دار ایرانی و گروه 53 نفر

یکی دیگر از اشخاص معروفی که در این زندان محبوس بود، بزرگ علوی نویسنده معروف ایرانی است. او در سال 1316، چهار سال از عمرش را در دوران پهلوی اول در این زندان گذراند. بزرگ علوی به همراه 52 نفر دیگر که با نام گروه 53 معروف هستند، در زندان قصر زندانی بودند. بزرگ علوی خاطرات دوران حبسش در باغ موز قصر را در کتاب «ورق‌پاره‌های زندان» نوشت. از دیگر افراد نام‌آشنای این گروه می‌توان به تقی ارانی، عبدالصمد کامبخش، احسان طبری، رضا روستا، علی‌اکبر شاندرمنی، عباس نراقی، انور خامه‌ای و خلیل ملکی اشاره کرد.

زندانیان معروف دوران پهلوی دوم

همان‌طور که در بخش‌های قبل گفتم تا قبل از ساخت زندان اوین، زندان قصر تنها زندان پایتخت بود. در این زندان و در دوران حکومت محمدرضا شاه پهلوی اشخاص معروف دیگری در زندان سیاسی زندان قصر محبوس بودند. ازجمله آیت‌الله طالقانی، مهدوی کنی، محمدتقی شریعتی (پدر دکتر علی شریعتی)، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید علی خامنه‌ای، مرتضی مطهری و شهید باهنر.

فرارهای تاریخی از زندان قصر

یکی از معروف‌ترین فرارهای زندان قصر در دوران پهلوی دوم اتفاق افتاد که اشرف دهقان یکی از مخالفان حکومت پهلوی از این زندان فرار کرد. بزرگ‌ترین فرار تاریخی از لحاظ تعداد نفرات هم به تاریخ 22 بهمن 1357 برمی‌گردد. روزی که 11 هزار زندان سیاسی و غیرسیاسی ایرانی و تعدادی زندانی اروپایی و آمریکایی از زندان قصر فرار کردند.

زندان قصر تا چه زمانی فعال بود؟

زندان قصر تا سال 1383 برای گذراندن دوران حبس زندانیان غیرسیاسی فعال بود. از این سال به بعد زندان قصر برای همیشه تعطیل شد. سپس بخش‌هایی از زندان قصر مثل زندان زنان سیاسی، توسط شهرداری تخریب شد. در طول این تخریب‌ها کانون زندانیان سیاسی قبل از انقلاب درخواست کردند تا نام این زندان به فهرست آثار ملی ایران اضافه شود. با قبول درخواست این گروه، تخریب زندان متوقف شد و سرانجام این زندان در سال 1391 با نام باغ موزه قصر افتتاح شد. همچنین در سال 1397، باغ موزه قصر لقب موزه برتر سال را از آن خود کرد.

مسیر دسترسی به باغ موزه قصر

اگر فکر می‌کنید آمادگی روحی و روانی برای بازدید از موزه قصر را دارید، پس من منصرف‌تان نمی‌کنم. این شما و این راه‌های مختلفی دسترسی به باغ موزه قصر:

دسترسی با خودروی شخصی

باغ موزه قصر در منطقه طرح ترافیک آلودگی هوا قرار دارد. پس اگر می‌خواهید با خودروی شخصی بروید، حواستان به این موضوع باشد. دو مسیر زیر، بهترین راه‌ها برای بازدید از موزه قصر با خودروی شخصی است:

• بزرگراه شهید صیاد شیرازی، خروجی پلیس شریعتی، میدان پلیس؛
• انتهای خیابان مطهری، بعد از تقاطع شریعتی، میدان پلیس.

دسترسی با مترو

نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به باغ موزه قصر ایستگاه شهید قدوسی در خط 3 مترو است. از این ایستگاه تا موزه قصر تقریباً 15 دقیقه پیاده‌روی در پیش دارید. البته از ایستگاه شهید مفتح در خط یک مترو هم می‌توانید به موزه بروید.

دسترسی با اتوبوس

اگر می‌خواهید با اتوبوس به موزه قصر بروید، مسیرهای زیر بهترین گزینه هستند که می‌توانید با توجه به نقطه شروع حرکت‌تان، یکی از آن‌ها را انتخاب کنید:

• پایانه اتوبوس‌های پیچ شمران، اتوبوس رسالت، ایستگاه تقاطع پلیس- شریعتی، خیابان پلیس؛
• پایانه اتوبوس‌های شهید بهشتی، اتوبوس‌های میدان امام حسین، ایستگاه انتهای خیابان مطهری و تقاطع شریعتی؛
• پایانه اتوبوس‌های میدان رسالت، اتوبوس پیچ شمران، ایستگاه میدان پلیس؛
• پایانه اتوبوس‌های میدان امام حسین، اتوبوس شهید بهشتی، ایستگاه تقاطع شریعتی پلیس، خیابان پلیس؛
• پایانه اتوبوس‌های امام خمینی، اتوبوس میدان معلم، ایستگاه روبروی موزه قصر.

ساعت بازدید از باغ موزه قصر + قیمت بلیط باغ موزه قصر تهران

ساعت بازدید باغ موزه قصر تهران، شنبه تا چهارشنبه از ساعت 9 صبح تا 3 بعدازظهر و پنجشنبه‌ها از ساعت 12 تا 3 است. موزه قصر جمعه‌ها و تعطیلی‌های رسمی تعطیل است.

قیمت بلیط باغ موزه قصر تهران هم بین 15 تا 20 هزار تومان است.

سخن آخر

در این مقاله تصمیم گرفتیم به یکی از عجیب‌ترین جاهای دیدنی و تاریخی تهران یعنی باغ موزه قصر برویم. جایی که در تاریخ گم نشده است و هنوز اتمسفر آن ترسناک و کمی دلهره‌آور است. زندانی که اشخاص مهم فرهنگی و سیاسی و افراد جانی در آن زندانی بودند و همچنان اگر ذهن خیال‌پردازی داشته باشید، صدای گریه‌های شبانه یا آخرین فکرهای قبل از اعدام آن‌ها را می‌شنوید. اگر منتظر دوست یا عزیزی هستید که به تهران بیایید و با او از این مجموعه دیدن کنید، پس برای اقامتگاه او را با گزینه اجاره ویلا و سوئیت اتاقک آشنا کنید. با این کار وعده سفر به پایتخت دیگر به تعویق نخواهد افتاد.

سؤالات متداول درباره باغ موزه قصر